ประวัติวัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร
๕. ยุครัตนโกสินทร์สู่ปัจจุบัน
ยุครัตนโกสินทร์ ในช่วงก่อนหน้านั้น วัดกลายเป็นวัดร้างไปชั่วระยะหนึ่ง เนื่องจากกษัตริย์ในยุคนั้นๆ มัวยุ่งอยู่กับการทำศึกกับพม่า และล้านนาไทยก็เคยตกอยู่ภายใต้อำนาจของพวกพม่าและมอญร่วม ๒๐๐ กว่าปี
จวบจนกระทั่งปี พ.ศ.๒๓๑๗ พระเจ้ากาวิละ ได้ยึดอาณาจักรล้านนาไทยกลับคืนมาจากพม่า และในปี พ.ศ.๒๓๔๘ พระเจ้ากาวิละได้ทรงสถาปนาพระอนุชาของพระองค์ทั้ง ๒ คือ คำฟั่นและบุญมาขึ้นเป็น พระยาคำฟั่นครองเมืองลำพูนเป็นองค์แรก ส่วนองค์เล็กเป็นเจ้าบุญมาทำหน้าที่เป็นพระอุปราช และเจ้าทั้งสองได้ช่วยกันบูรณะและพัฒนาวัดพระธาตุหริภุญชัยให้เจริญและมั่นคง
องค์พระธาตุหริภุญชัยมีรั้วทองเหลืองล้อมรอบ ๒ ชั้นทั้งสี่ด้าน รั้วดั้งเดิมนั้น พระเมืองแก้วโปรดให้นำมาจากเมืองเชียงแสน ต่อมาในปี พ.ศ.๒๓๒๙ พระเจ้ากาวิละได้มาบูรณะใหม่พร้อมกับให้สร้างฉัตรหลวงตั้งไว้ที่มุมทั้งสี่ของรั้วที่ล้อมองค์พระธาตุ
ในปี พ.ศ.๒๓๓๔ พระเจ้ากาวิละได้พร้อมใจกับน้องของท่านทุกคนได้ร่วมกันสร้างหอยอประจำทิศทั้ง ๔ ด้าน และได้หล่อพระพุทธรูปองค์หนึ่งเพื่อประดิษฐานไว้ในวิหารด้านเหนือพระธาตุ เป็นพระพุทธรูปปางอุ้มบาตร ให้ชื่อว่า พระละโว้
ในปี ๒๔๗๒ เจ้าจักรคำขจรศักดิ์ เจ้าผู้ครองนครคนที่ ๑๐ ได้อาราธนาครูบาธรรมชัย วัดประตูป่า มาทำการรื้อทองจังโกที่หุ้มองค์พระธาตุมาแต่เดิมออก และทำการบูรณะใหม่โดยการหุ้มแผ่นทองเหลืององค์พระธาตุตลอดทั้งองค์ แล้วเสร็จสมบูรณ์ในปี ๒๕๐๐
ในปี ๒๔๘๑ ได้มีการว่าจ้างช่างทองมาทำการหลอมไล่เอาทองคำแยกออกจากแผ่นทองจังโก เพื่อนำออกขายนำเงินมาเก็บเป็นสมบัติของพระธาตุ เงินส่วนหนึ่งนั้นได้มีการนำไปซื้อที่ดินบริเวณห้องแถวตลาดสดเก่ากลางเมืองลำพูน เพื่อใช้สำหรับเก็บผลประโยชน์สำหรับมาบำรุงพระธาตุ
ในปี พ.ศ. ๒๔๕๘ เกิดพายุกระหน่ำอย่างแรงทำให้วิหารหลวงหลังนี้พังทลายลงมาทั้งหลัง คงเหลือเพียงพระพุทธรูปที่ประดิษฐานบนแท่นแก้วองค์ที่อยู่ด้านเหนือเพียงองค์เดียวเท่านั้นที่คงสภาพที่สมบูรณ์ จึงมีการก่อสร้างพระวิหารหลังใหม่ขึ้นในปี ๒๔๖๐ แล้วเสร็จในปี ๒๔๗๒
พระครูบาเจ้าศรีวิชัย ได้สร้างศาสนสมบัติไว้กับพุทธศาสนาในที่ต่างๆ ทั่วแคว้นแดนล้านนาไทยจนนับไม่ถ้วน เฉพาะที่วัดพระธาตุหริภุญชัยแห่งนี้ ท่านได้สร้างวิหารไว้ถึง ๕ หลังด้วยกัน คือ
๑. วิหารอัฎฐารส
๒. วิหารพระพุทธ
๓. วิหารพระเจ้าละโว้
๔. วิหารพระเจ้าทันใจ
๕. วิหารพระมหากัจจายน์
ท่านครูบาเจ้าศรีวิชัย มรณภาพเมื่อ วันที่ ๒๐ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๔๘๑ รวมอายุได้ ๖๐ ปี อัฐิของท่านครูบาฯ ยังบรรจุไว้ในสถูปเจดีย์ที่วัดจามเทวี
๖. เจ้าอาวาสวัดพระธาตุหริภุญชัยฯ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน
รายนามเจ้าอาวาสวัดพระธาตุหริภุญชัยฯ ปี พ.ศ. เจ้าอาวาสยุคต้นๆ ไม่ปรากฏชัดเจน ต่อไปนี้เป็นรายนามเจ้าอาวาสของวัดพระธาตุหริภุญชัยฯ ทั้งหมดดังต่อไปนี้
๑. พระมหาราชโมฬีสารีบุตร พ.ศ. -
๒. พระราชโมฬี พ.ศ. -
๓. พระคัมภีร์ คมฺภีโร พ.ศ. -
๔. พระวิมิลญาณมุนี พ.ศ.๒๔๗๖-๒๔๘๖
๕. พระครูจักษุธรรมประจิตร พ.ศ.๒๔๘๖-๒๔๘๙
๖. พระสุเมธมังคลาจารย์ (อมร อมรปญฺโญ) พ.ศ.๒๔๘๙-๒๕๓๓
๗. พระเทพมหาเจติยาจารย์ (ไพบูลย์ ภูริวิปุโล) พ.ศ.๒๕๓๓-๒๕๕๖
๘. พระราชปัญญาโมลี (จำรัส ทตฺตสิริ) พ.ศ.๒๕๕๖-ปัจจุบัน
