วันมาฆบูชา

วันมาฆบูชา5 g9 i+ w0 Z4 f1 n' S
) w5 I" S  k( {+ d, W% i) o: i

2 r9 b1 m! B/ Q0 y6 e1 T) W. t6 h1 N
ความหมายวันมาฆบูชา& K9 e& U+ W, M5 e
วันมาฆบูชา หมายถึง การบูชา ในวันเพ็ญเดือน ๓ เนื่องในโอกาสคล้าย วันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์9 I$ n1 n: J' B- i- K! O# Y: \8 L+ n

/ \- v! V4 T9 M' F% _& S/ `ความสำคัญวันมาฆบูชา% ~3 e5 b8 s* o, E5 N
วันมาฆบูชา เป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยมิได้นัดหมายกันพระสงฆ์ ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์/ l  L; |  e% t8 v' v" Y7 d

4 g7 |. i1 [: Pผู้ได้อภิญญา ๖และเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบท โดยตรงจากพระพุทธเจ้า ในวันนี้พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เหล่านั้น ซึ่งเป็นทั้งหลักการอุดมการณ์และวิธีการปฏิบัติที่ นำไปใช้ได้ทุกสังคม มีเนื้อหา โดยสรุปคือให้ละ) o2 A6 Z( T& x, F- Q2 z
4 Y5 t6 s* W3 O& {8 \5 j3 ^- ^
ความชั่วทุกชนิด ทำความดี ให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส
1 ]) R7 `! I5 y" n3 j0 M
0 ]; E) r9 p' @, r* R# }ประวัติความเป็นมาวันมาฆบูชา/ H1 h+ W% j/ F5 L6 J
๑. ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ ๙ เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว เสด็จมาประทับที่วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ประเทศอินเดียในปัจจุบัน วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ เดือนมาฆะหรือเดือน
& h5 K+ V: i7 w. @8 i* G1 V, {* X/ B
๓ในเวลาบ่ายพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า มาประชุม พร้อมกัน ณ ที่ประทับของพระพุทธเจ้า นับเป็นเหตุอัศจรรย์ ที่มีองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการ เรียกว่าว่า วันจาตุรงคสันนิบาต; |( t, |' b6 R8 _$ Q/ H4 y
4 _2 U; W; C5 m8 G
คำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ
% [& y7 m. p$ q1 m/ h9 w
# e' l$ z4 H* S"จาตุร" แปลว่า ๔ 4 I$ I2 V+ S+ {, b( |- I
"องค์" แปลว่า ส่วน
$ i" ?1 s' N1 c' z/ e" p9 H) k8 U! U"สันนิบาต" แปลว่า ประชุม % j8 _, {7 s* G$ x3 X4 Z' C
ฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" กล่าวคือมีเหตุการณ์พิเศษที่เกิดขึ้นพร้อมกันในวันนี้ คือ
  |9 ~* N0 r, _/ ?, M4 O6 ?8 n+ ]. {9 D0 x4 n  J" C. E
1. เป็นวันที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันที่เวฬุวันวิหารในกรุงราชคฤห์ โดยมิได้นัดหมาย
+ q$ I9 h( A& B4 l+ k! u, M! Q0 L, I! E# ^; w! j5 i
2. พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" คือเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้าทั้งสิ้น
7 l% I+ ~8 |7 h- I
/ Q- p+ H! ]; W( M1 W3. พระภิกษุสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผุ้ได้บรรลุพระอรหันต์แล้วทุก ๆองค์
: ~5 ~; ]; A* ]/ M7 w2 w. ]- w+ B3 \( v+ @
4. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงกำลังเสวยมาฆฤกษ  O9 Q: x: L: w/ E) o3 h! A8 b

! E  ~3 w: z( I2 \: G% }& W+ H/ Qประวัติวันมาฆบูชา9 ^0 _+ q0 |: M
" @- c' ^& r* o1 `) r
มูลเหตุ" R: F$ `; n1 S9 y
หลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริกเพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ ล่วงแล้วได้ 9 เดือน ในวันที่ใกล้พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ (วันขึ้น 15 ค่ำ
6 [6 g$ I& M* d" Q. b+ R' O# K- V! m9 P
เดือน 3) พระอรหันต์ทั้งหลายเหล่านั้นต่างได้ระลึกว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาของตนอยู่เดิม ก่อนที่จะหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า และในลัทธิศาสนาเดิมนั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือนมาฆะ เหล่าผู้ศรัทธา5 ?( w) t3 `* B( c8 S: t! Z# f
9 A7 _& H9 l  R+ I' W( J
พราหมณลัทธินิยมนับถือกันว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ แต่มาบัดนี้ตนได้เลิกลัทธิเดิมหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงควรเดินทางไปเข้าเฝ้าบูชาฟังพระสัทธรรมจาก# p0 ^1 W! c( V# C1 i

# O; L+ y1 g8 o2 W; rพระพุทธเจ้า พระอรหันต์เหล่านั้นซึ่งเคยปฏิบัติศิวาราตรีอยู่เดิม จึงพร้อมใจกันไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าโดยมิได้นัดหมาย
8 \- V/ ]: N& O$ |. R, q) e; w2 q! w3 a: G! d0 L! f& c
มีผู้กล่าวว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้พระสาวกทั้ง 1,250 องค์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย มาจากในวันเพ็ญเดือน 3 ตามคติพราหมณ์ เป็นวันพิธีศิวาราตรี พระสาวกเหล่านั้นซึ่งเคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัว: {- }2 h) Q  f; R3 T

$ m, s! @( H8 ?' `0 l. A2 nกันทำพิธีชำระบาปตามพิธีพราหมณ์ มารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน5 J) a. S$ G5 z
; a" S6 W' H- H6 e, V7 h: r
5 W# a3 y, {7 l$ u; a+ Z+ Y

! f8 r& d/ [" E5 q: c/ ~โอวาทปาฏิโมกข์ % l" ]: ?5 c1 |& f& U8 E
หลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา หรือคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รูป ผู้ไปประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ ที่เราเรียก
1 ?0 \  c# R/ O! R* F
1 K6 q6 G* H; W: Cกันว่าวันมาฆบูชา (ถรรถกถากล่าวว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์นี้ แก่ที่ประชุมสงฆ์ตลอดมา เป็นเวลา ๒๐ พรรษา ก่อนที่จะโปรดให้สวดปาฏิโมกข์อย่างปัจจุบันนี้แทนต่อมา), คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้ (โอวาทปาติโมกข์ ก็เขียน)! p8 }/ M$ x7 ^/ H  d, R' T
( x4 d6 |3 O7 h0 O) Q) r
สพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา3 F, f+ R! I3 M7 i/ \/ F
สจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ
; v7 i  c5 i7 q8 h, Rขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา
2 G* n  ?: M4 r: d$ z2 ?, t: Wนิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา: X; o' m; X: e* K2 m) \
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี2 Y6 W) e) s; r& P0 g. `
สมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ
; @9 Q' ~* B3 Y: o& tอนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร
8 r/ g) e- q" d9 {* N9 Jมตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ1 _1 f- }( N. X7 r
อธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ
+ H7 s- d6 _8 s% \3 K; W9 c% H+ t  t7 q7 a: v! v, t2 P" b
แปล : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๑ การบำเพ็ญแต่ความดี ๑ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคน, b# u- e+ e! }  a0 \
. C6 l( C& `! k$ l
อื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในปาฏิโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑ ที่นั่งนอนอันสงัด ๑ ความเพียรในอธิจิต ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้ง
, d/ E7 n# d$ \) q4 k8 i" s. u3 i6 |$ s8 _- ^
หลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส- R8 f7 [+ ^) J0 ~1 T; L

' T0 Q6 I: g( ]สถานที่สำคัญเนื่องด้วยวันมาฆบูชา (พุทธสังเวชนียสถาน)+ [+ i- {* S! O( n/ Z. m
7 a: v4 Q. _8 I# A  x- E
พระพุทธรูปยืนกลางมณฑลมหาสังฆสันนิบาต ในโบราณสถานวัดเวฬุวันมหาวิหาร เมืองราชคฤห์ รัฐพิหาร อินเดีย (เป็นพระพุทธรูปสร้างใหม่ ปัจจุบันเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญสำคัญของชาวพุทธทั่วโลก)เหตุการณ์สำคัญที่เกิดในวันมาฆบูชา เกิด
# @' ^% z' o) }* j- N% c1 E- n+ n# e" N. g8 U) R& b
ภายในบริเวณที่ตั้งของ "กลุ่มพุทธสถานโบราณวัดเวฬุวันมหาวิหาร" ภายในอาณาบริเวณของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งลานจาตุรงคสันนิบาตอันเป็นจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชานั้น ยังคงเป็นที่ถกเถียงและหาข้อสรุปทาง
/ Y7 K" }# e- o+ R! N' A! c' i4 k4 m
โบราณคดีไม่ได้มาจนถึงปัจจุบัน
3 L' m2 n* V7 F# ^3 [% P6 y! y$ Y* @" M. y2 p
วัดเวฬุวันมหาวิหาร
6 k  m0 N3 A" |$ N2 j  x9 h& u"วัดเวฬุวันมหาวิหาร" เป็นอาราม (วัด) แห่งแรกในพระพุทธศาสนา ตั้งอยู่ใกล้เชิงเขาเวภารบรรพต บนริมฝั่งแม่น้ำสรัสวดีซึ่งมีตโปธาราม (บ่อน้ำร้อนโบราณ) คั่นอยู่ระหว่างกลาง นอกเขตกำแพงเมืองเก่าราชคฤห์ (อดีตเมืองหลวงของแคว้นมคธ) รัฐ
9 j5 ~0 n% k  N- l. _
3 C2 R$ V0 y; oพิหาร ประเทศอินเดียในปัจจุบัน (หรือ แคว้นมคธ ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล)
, B: c# U' m+ B) H" J2 h& j
. o! X1 \# Z, x+ _/ r6 W$ e% m* M% S: ~% ~3 r
# r2 P4 z  A, _' g% X+ \. l
วัดเวฬุวันในสมัยพุทธกาล
+ j% D( g3 l7 L! xเดิมวัดเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานสำหรับเสด็จพระพาสของพระเจ้าพิมพิสาร เป็นสวนป่าไผ่ร่มรื่นมีรั้วรอบและกำแพงเข้าออก เวฬุวันมีอีกชื่อหนึ่งปรากฏในพระสูตรว่า "พระวิหารเวฬุวันกลันทกนิวาปสถาน"หรือ "เวฬุวันกลันทกนิวาป" (สวนป่าไผ่8 i* U" L. N. w

, C4 ?: P( Z6 ]4 _สถานที่สำหรับให้เหยื่อแก่กระแต) พระเจ้าพิมพิสารได้ถวายพระราชอุทยานแห่งนี้เป็นวัดในพระพุทธศาสนาหลังจากได้สดับพระธรรมเทศนาอนุปุพพิกถาและจตุราริยสัจจ์ ณ พระราชอุทยานลัฏฐิวัน (พระราชอุทยานสวนตาลหนุ่ม) โดยในครั้งนั้น/ \6 Z+ l% Y/ {( L6 G  Z
+ f/ y6 W7 p# L8 c
พระองค์ได้บรรลุพระโสดาบัน เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา และหลังจากการถวายกลันทกนิวาปสถานไม่นาน อารามแห่งนี้ก็ได้ใช้เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์ประชุมจาตุรงคสันนิบาตครั้งใหญ่ในพระพุทธศาสนา อันเป็นเหตุการณ์สำคัญใน/ @, h# T& F( F8 V

! x( B2 [4 G* Gวันมาฆบูชา
2 a4 v6 S* c% {9 P2 A6 I+ Q; L" U1 W
วัดเวฬุวันหลังการปรินิพพาน6 d. W8 l9 \! [) Z5 k
หลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน วัดเวฬุวันได้รับการดูแลมาตลอด โดยเฉพาะมูลคันธกุฎีที่มีพระสงฆ์เฝ้าดูแลทำการปัดกวาดเช็ดถูปูลาดอาสนะและปฏิบัติต่อสถานที่ ๆ พระพุทธเจ้าเคยประทับอยู่ทุก ๆ แห่ง เหมือนสมัยที่พระพุทธองค์ทรงพระชนม
1 p9 m6 ?( u( {1 `/ D8 g
) ]# e+ k" p+ H4 t. tชีพอยู่มิได้ขาด โดยมีการปฏิบัติเช่นนี้ติดต่อกันกว่าพันปี
% g) x3 R1 i9 N3 u& x! }
' }: R; Y9 t* i2 e- {4 xแต่จากเหตุการณ์ย้ายเมืองหลวงแห่งแคว้นมคธหลายครั้งในช่วง พ.ศ. 70 ที่เริ่มจากอำมาตย์และราษฎรพร้อมใจกันถอดกษัตริย์นาคทัสสก์แห่งราชวงศ์ของพระเจ้าพิมพิสารออกจากพระราชบัลลังก์ และยกสุสูนาคอำมาตย์ซึ่งมีเชื้อสายเจ้าลิจฉวีในกรุง2 c- _1 K. G0 V% S1 Z' P: _
6 B, W9 |' P' V
เวสาลีแห่งแคว้นวัชชีเก่า ให้เป็นกษัตริย์ตั้งราชวงศ์ใหม่แล้ว พระเจ้าสุสูนาคจึงได้ทำการย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธไปยังเมืองเวสาลีอันเป็นเมืองเดิมของตน และกษัตริย์พระองค์ต่อมาคือพระเจ้ากาลาโศกราช ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุสูนาค
/ @8 }' I$ R4 P# q8 Y' V3 E5 l$ Q7 R9 ~
ได้ย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธอีก จากเมืองเวสาลีไปยังเมืองปาตลีบุตร ทำให้เมืองราชคฤห์ถูกลดความสำคัญลงและถูกทิ้งร้าง ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัดเวฬุวันขาดผู้อุปถัมภ์และถูกทิ้งร้างอย่างสิ้นเชิงในช่วงพันปีถัดมา
2 o& T! m0 H( S& A+ ^! y) Y, D, G9 [  g
โดยปรากฏหลักฐานบันทึกของหลวงจีนฟาเหียน (Fa-hsien) ที่ได้เข้ามาสืบศาสนาในพุทธภูมิในช่วงปี พ.ศ. 942 - 947 ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าจันทรคุปต์ที่ ๒ (พระเจ้าวิกรมาทิตย์) แห่งราชวงศ์คุปตะ ซึ่งท่านได้บันทึกไว้ว่า เมืองราชคฤห์อยู่% B1 h2 b  {. s6 L( `
/ g2 F: g  I+ c  u3 w' d9 U
ในสภาพปรักหักพัง แต่ยังทันได้เห็นมูลคันธกุฎีวัดเวฬุวันปรากฏอยู่ และยังคงมีพระภิกษุหลายรูปช่วยกันดูแลรักษาปัดกวาดอยู่เป็นประจำ แต่ไม่ปรากฏว่ามีการบันทึกถึงสถานที่เกิดเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตแต่ประการใด
7 v' U8 E  s- O- s* h/ O3 Z. ~8 U8 O& ]0 ?9 y# g1 P
แต่หลังจากนั้นประมาณ 200 ปี วัดเวฬุวันก็ถูกทิ้งร้างไป ตามบันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาเมืองราชคฤห์ราวปี พ.ศ. 1300 ซึ่งท่านบันทึกไว้แต่เพียงว่า ท่านได้เห็นแต่เพียงซากมูลคันธกุฎีซึ่งมี
8 ^* }- D$ x4 F: k
1 J& }  v3 D3 M' `กำแพงและอิฐล้อมรอบอยู่เท่านั้น (ในสมัยนั้นเมืองราชคฤห์โรยราถึงที่สุดแล้ว พระถังซำจั๋งได้แต่เพียงจดตำแหน่งที่ตั้งทิศทางระยะทางของสถูปและโบราณสถานเก่าแก่อื่น ๆ ในเมืองราชคฤห์ไว้มาก ทำให้เป็นประโยชน์แก่นักประวัติศาสตร์และนัก% y( j! W( j; ]! y( G" _
0 r4 i* e. O. Y# B1 y
โบราณคดีในการค้นหาโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองราชคฤห์ในปัจจุบัน)0 d. H- i( @  l! @8 u( e! |% s( z( f3 ~

4 @7 V1 I: o1 v; P4 q" S: {จุดแสวงบุญและสภาพของวัดเวฬุวันในปัจจุบัน5 a! t$ I# t* B6 ?: R
ปัจจุบันหลังถูกทอดทิ้งเป็นเวลากว่าพันปี และได้รับการบูรณะโดยกองโบราณคดีอินเดียในช่วงที่อินเดียยังเป็นอาณานิคมของอังกฤษ วัดเวฬุวัน ยังคงมีเนินดินโบราณสถานที่ยังไม่ได้ขุดค้นอีกมาก สถานที่สำคัญ ๆ ที่พุทธศาสนิกชนในปัจจุบันนิยม
. a9 v; z: o5 {; F  W2 x) k2 x# K; x% X$ y( C8 z
ไปนมัสการคือ "พระมูลคันธกุฎี" ที่ปัจจุบันยังไม่ได้ทำการขุดค้น เนื่องจากมีกุโบร์ของชาวมุสลิมสร้างทับไว้ข้างบนเนินดิน, "สระกลันทกนิวาป" ซึ่งปัจจุบันรัฐบาลอินเดียได้ทำการบูรณะใหม่อย่างสวยงาม, และ "ลานจาตุรงคสันนิบาต" อันเป็นลานเล็ก : t* S. y, e* K: M

$ D2 M% H# \( \ๆ มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานพรอยู่กลางซุ้ม ลานนี้เป็นจุดสำคัญที่ชาวพุทธนิยมมาทำการเวียนเทียนสักการะ (ลานนี้เป็นลานที่กองโบราณคดีอินเดียสันนิษฐานว่าพระพุทธองค์ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในจุดนี้)3 y$ i( Y; r$ }+ I
+ t: t* s2 L7 D2 T/ _% p$ {
จุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชา (ลานจาตุรงคสันนิบาต)
+ m% I8 G3 |  Qถึงแม้ว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตจะเป็นเหตุการณ์สำคัญยิ่งที่เกิดในบริเวณวัดเวฬุวันมหาวิหาร แต่ทว่าไม่ปรากฏรายละเอียดในบันทึกของสมณทูตชาวจีนและในพระไตรปิฎกแต่อย่างใดว่าเหตุการณ์ใหญ่นี้เกิดขึ้น ณ จุดใดของวัดเวฬุวัน รวมทั้ง
- t& K1 I! N, ]8 n1 _3 R
, h% T" V( ~$ L7 `  C" d! h6 vจากการขุดค้นทางโบราณคดีก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีการทำเครื่องหมาย (เสาหิน) หรือสถูประบุสถานที่ประชุมจาตุรงคสันนิบาตไว้แต่อย่างใด (ตามปกติแล้วบริเวณที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนา มักจะพบสถูปโบราณหรือเสาหินพระ
6 @3 U$ V) m/ X: ^6 c8 T
1 S+ Z9 G1 J0 |7 b- z: l9 xเจ้าอโศกมหาราชสร้างหรือปักไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญ) ทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทราบโดยแน่ชัดว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตเกิดขึ้นในจุดใดของวัด
6 y: [  ]: e2 O
4 h4 E( k0 S* \& z- Uในปัจจุบันกองโบราณคดีอินเดียได้แต่เพียงสันนิษฐานว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดในบริเวณลานด้านทิศตะวันตกของสระกลันทกนิวาป" (โดยสันนิษฐานเอาจากเอกสารหลักฐานว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมีพระสงฆ์ประชุมกันมากถึงสองพันกว่ารูป และ4 S" n& ~! z: |" K# Z0 n
6 u$ j2 B/ \7 Z% p- [5 p5 _5 g- F
เกิดในช่วงที่พระพุทธองค์พึ่งได้ทรงรับถวายอารามแห่งนี้ การประชุมครั้งนั้นคงยังต้องนั่งประชุมกันตามลานในป่าไผ่ เนื่องจากเสนาสนะหรือโรงธรรมสภาขนาดใหญ่ยังคงไม่ได้สร้างขึ้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบันลานด้านทิศตะวันตกของสระ& i1 `. f/ ]3 M

& |/ T* b7 j6 Pกลันทกนิวาป เป็นลานกว้างลานเดียวในบริเวณวัดที่ไม่มีโบราณสถานอื่นตั้งอยู่) โดยได้นำพระพุทธรูปยืนปางประทานพรไปประดิษฐานไว้บริเวณซุ้มเล็ก ๆ กลางลาน และเรียกว่า "ลานจาตุรงคสันนิบาต" ซึ่งในปัจจุบันก็ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าลาน# d- ^+ p3 N' g

) k6 v4 _# {* h0 S& I* yจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริงอยู่ในจุดใด และยังคงมีชาวพุทธบางกลุ่มสร้างซุ้มพระพุทธรูปไว้ในบริเวณอื่นของวัดโดยเชื่อว่าจุดที่ตนสร้างนั้นเป็นลานจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริง แต่พุทธศาสนิกชนชาวไทยส่วนใหญ่ก็เชื่อตามข้อสันนิษฐานของกอง! Z' V1 G6 p7 H; T; }, Q
0 ^) f) O. w5 V0 R$ u$ C/ a8 n( u: B
โบราณคดีอินเดียดังกล่าว โดยนิยมนับถือกันว่าซุ้มพระพุทธรูปกลางลานนี้เป็นจุดสักการะของชาวไทยผู้มาแสวงบุญจุดสำคัญ 1 ใน 2 แห่งของเมืองราชคฤห์ (อีกจุดหนึ่งคือพระมูลคันธกุฎีบนยอดเขาคิชกูฏ)! I1 a" b* u* c* I& R4 ?+ x2 ]

0 m' s( S5 u; [7 G) Oกิจกรรมต่างๆ ที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา
/ ]' O. L  b( a8 E; x2 k, X& ?, v3 b0 }  G0 v" D2 U
การปฎิบัติตนสำหรับพุทธศาสนาในวันนี้ก็คือ การทำบุญ ตักบาตรในตอนเช้า หรือไม่ก็จัดหาอาหารคาวหวานไปทำบุญฟังเทศน์ที่วัด ตอนบ่ายฟังพระแสดงพระธรรมเทศนา ในตอนกลางคืน จะพากันนำดอกไม้ ธูปเทียน ไปที่วัดเพื่อชุมนุมกันทำพิธี
& f0 j/ n& P1 P6 _, t  J  j% i* f. z5 G
เวียนเทียน รอบพระอุโบสถ พร้อมกับพระภิกษุสงฆ์โดยเจ้าอาวาสจะนำว่า นะโม ๓ จบ จากนั้นกล่าวคำ ถวาย ดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนว่าตาม จบแล้วเดิน เวียนขวา ตลอดเวลาให้ระลึกถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ จนครบ ๓ รอบ
# Y/ H; y% P* w; L, f0 e0 E% O3 X! k# C: G
แล้วนำดอกไม้ ธูปเทียนไปปักบูชาตามที่ทางวัด เตรียมไว้ เป็นอันเสร็จพิธี" t  Z' m+ f2 F" a1 }4 Q! f% G7 j
4 e5 T# U$ E9 o; m, V8 n$ R
ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammathai.org,วิกิพีเดีย
" u; g8 F, K/ o' U. E! t2 |
3 \3 c5 i0 \% i6 ~2 d5 d$ L8 T4 H

! D; v% G' R5 Zการถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย
+ g  h$ O  R- z3 o! N8 f, ?8 {* d. D$ C7 Qพิธีวันมาฆบูชานี้ เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมาก่อน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายไว้ว่าเกิดขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตามแบบของโบราณบัณฑิตที่; Q: d2 e5 `3 u- H
  R/ i+ o- i% |$ ^! D9 h2 G
ได้นิยมกันว่า วันมาฆะบูรณมี พระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สาวกของ พระพุทธเจ้า ๑,๒๕๐ รูป ได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์ ๔ ประการ เรียกว่า2 v3 \5 Y: A( T# s! Z( H. ?* u& j% I

& D% t) G) U+ o" {- Fจาตุรงคสันนิบาตพระพุทธเจ้าได้ตรัสเทศนาโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เป็นการ ประชุมใหญ่ และเป็นการอัศจรรย์ในพระพุทธศาสนา นักปราชญ์ จึงถือเอาเหตุนั้นประกอบ การสักการบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวก ๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้7 P, W7 ~4 T3 q- A( p' p

6 C' U6 b2 \1 p0 ?* A' F9 b+ Hเป็นที่ตั้งแห่งความ เลื่อมใสการประกอบพิธีมาฆะบูชา ได้เริ่มในพระบรมมหาราชวังก่อน* C# j: N+ o; _2 k. n0 h

( U) ?) s- ?+ A1 Zในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีพิธีการพระราชกุศลในเวลาเช้า พระสงฆ์ วัดบวรนิเวศวิหารและ วัดราชประดิษฐ์ ๓๐ รูป ฉันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เวลาค่ำ เสด็จออกทรงจุด ธูปเทียนเครื่อง มนัสการแล้ว พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้ว สวด
* {8 U# E& v5 I3 [! d& }6 j/ {2 ?& j5 W/ U8 b8 S" E) m8 ?* {
มนต์ต่อไปมี สวดคาถาโอวาทปาติโมกข์ด้วยสวดมนต์ จบทรงจุดเทียนรายตามราวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐ เล่ม มีการประโคมอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงมีการเทศนา โอวาทปาติโมกข์
# i1 R- m" ~4 P1 u8 w2 K9 Z: r6 o! D๑ กัณฑ์เป็นทั้งเทศนาภาษาบาลีและ ภาษาไทย เครื่องกัณฑ์ มีจีวรเนื้อดี ๑ ผืน เงิน ๓ ตำลึง และขนมต่าง ๆ เทศนาจบพระสงฆ์ ซึ่งสวดมนต์ ๓๐ รูป สวดรับการประกอบพระราชกุศลเกี่ยวกับ วันมาฆบูชาในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น พระบาทสมเด็จพระ
& k( O  Z/ P7 Z3 m" @) P! o2 `; z7 c: A4 m; K3 S
จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จออกประกอบพิธีด้วยพระองค์เองทุกปีมิได้ขาด สมัยต่อมามีการเว้นบ้าง เช่น รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จออกเองบ้าง มิได้ เสด็จออกเองบ้างเพราะมักเป็นเวลาที่ประสบกับเวลาเสด็จ
) p/ g' G' p" r# J7 d& i" ^& ~. A, ?' J* W
ประพาส หัวเมืองบ่อย ๆ หากถูกคราวเสด็จไปประพาสบางปะอินหรือพระพุทธบาท พระพุทธฉาย พระปฐมเจดีย์ พระแท่นดงรัง ก็จะทรงประกอบพิธีมาฆบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ขึ้นอีก ส่วนหนึ่งต่างหากจากในพระบรมมหาราชวังเดิมทีมีการประกอบพิธี
$ Y1 S  H8 n2 t1 }% w8 f3 F
3 g: d/ ^2 k; `( a7 @6 c# q& aในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาก็ขยายออกไป ให้พุทธบริษัทได้ ปฏิบัติตามอย่างเป็นระบบสืบมาจนปัจจุบัน มีการบูชา ด้วยการเวียนเทียน และบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ส่วนกำหนดวันประกอบพิธีมาฆบูชานั้น ปกติตรงกับวันเพ็ญ เดือน ๓ หากปีใด เป็น" q2 ?! Q# R2 b$ I8 t, l

  U1 T3 i+ l: gอธิกมาส คือ มีเดือน ๘ สองหนจะเลื่อนไปตรงกับวันเพ็ญเดือน ๔
; ~$ S) b$ p( G2 a# Z# w, g0 Y; N$ A5 S# [
. C5 p3 g% i. E

7 \! i- U* Q5 rหลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติ
9 t, M: v' q5 A9 w4 K' Zหลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ หมายถึง หลักคำสอนคำสำคัญของพระพุทธศาสนาอันเป็นไปเพื่อป้องกัน และแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตเป็นไปเพื่อความหลุดพ้น หรือคำสอน อันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หลักธรรมประกอบด้วย + L; Y2 @0 y: {# u* _' F( H
4 e+ L" _0 n9 W4 j- d2 N
หลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ วิธีการ ๖ ดังนี้6 r/ s7 T$ v. N8 Q

0 V1 B2 W, T9 b# d6 G3 e6 zหลักการ ๓
0 C% O7 k; n6 I) @% C) W: Z& A๑. การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่การงดเว้น การลด ละเลิก ทำบาปทั้งปวง ซึ่งได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งความชั่ว มีสิบประการ อันเป็น
  s2 m$ e- u6 ?) ~0 f* b7 ?5 Mความชั่วทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชั่วทางกาย ได้แก่ การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติ ผิดในกาม- P, i* A: e9 l5 v3 [
ความชั่วทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ 0 d% s  g+ x$ m3 a9 `1 n
ความชั่วทางใจ ได้แก่ การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม
& r2 @& D' j- C; s5 `4 ]. p1 \8 K( C0 e2 c$ I* h$ g3 i+ d6 }4 C
๒. การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ การทำความดีทุกอย่างซึ่งได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นแบบของการทำฝ่ายดีมี ๑๐ อย่าง อันเป็นความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ, u! Q* g: z  @7 f- a/ d

8 l3 ~' I/ z" Gความดีทางกาย ได้แก่ การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่นมีแต่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน การไม่ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และการไม่ประพฤติผิดในกาม" D7 ~& j" i7 I6 l: y. ?! }
การทำความดีทางวาจา ได้แก่ การไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ และไม่พูดเพ้อเจ้อพูดแต่คำจริง พูดคำอ่อนหวานพูดคำให้เกิดความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ
; C1 h; q) p; \5 u0 \1 \การทำความดีทางใจ ได้แก่ การไม่โลภอยากได้ของของผู้อื่นมีแต่คิดเสียสละ การไม่ผูกอาฆาตพยาบาทมีแต่คิดเมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เช่น เห็นว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว
, u* L: a0 f/ E0 y
! H6 H2 w( x8 u1 [! \๓. การทำจิตให้ผ่องใส ได้แก่ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ปราศจากนวรณ์ซึ่งเป็นเครื่องขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ ได้แก่
7 H1 m! x0 t4 Y; x) U& @! q% l! ~5 L& w" O
๑. ความพอใจในกาม (กามฉันทะ)0 n& I$ d& e6 L( X& k7 j5 M9 j
๒. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)
5 v% s7 r4 A! H) A, K2 [2 G8 V๓. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)+ r6 R  \% Q+ z6 B; D3 S
๔. ความฟุ้งซ่าน รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ) และ
, B& u) }5 m6 Z9 h+ B๕. ความลังเลสงสัย (วิกิจฉา) เช่น สงสัยในการทำความดีความชั่ว ว่ามีผลจริงหรือไม่ วิธีการทำจิตให้ปฏิบัติสมถะผ่องใส ที่แท้จริงเกิดขึ้นจากการละบาปทั้งปวง ด้วยการถือศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ และวิปัสสนา จนได้บรรลุอรหัตผล ' W! C$ r0 i; E4 Z9 l5 U

9 \. E5 V8 G5 u( `อันเป็นความผ่องใสที่แท้จริง8 X  v+ L7 r- g% r/ N( g1 R! }% c
% |1 L( g# J  z# u- m% V
อุดมการณ์ ๔8 P/ [) ~  j3 I! a) j* ]: p; I
๑. ความอดทน ได้แก่ ความอดกลั้น ไม่ทำบาปทั้งทางกาย วาจา ใจ
6 s, }6 I' A- @$ T% Y' M5 ^4 R' g5 N; O๒. ความไม่เบียดเบียน ได้แก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรือ เบียดเบียนผู้อื่น& p7 w- f9 P+ y0 t* s+ K2 b+ ^) l  F
๓. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัติตนให้สงบทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ4 W/ M2 }4 f9 J$ |) y' h* w. S
๔. นิพพาน ได้แก่ การดับทุกข์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นได้จาการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ ๘
- ?% L5 f5 s: r2 @1 Z. q. A+ j; g4 l4 C
วิธีการ ๖+ R" q% Q7 m+ G8 O4 O+ W
๑. ไม่ว่าร้าย ได้แก่ ไม่กล่าวให้ร้ายหรือ กล่าวโจมตีใคร
. M8 ]6 w: G' W! ^/ j๒. ไม่ทำร้าย ได้แก่ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น7 ~, }$ {& d& ^
๓. สำรวมในปาติโมกข์ ได้แก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม
' ~# l0 A8 L) ^2 e3 J๔. รู้จักประมาณ ได้แก่ รู้จักความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใช้สอยสิ่งต่าง ๆ7 S, Z3 V+ E9 t! w1 B
๕. อยู่ในสถานที่ที่สงัด ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม
# A  I& s! x5 S; N5 c: v- ]๖. ฝึกหัดจิตใจให้สงบ ได้แก่ฝึกหัดชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสิทธิ# H; G7 P- j$ ^, x- {4 g3 U7 [
ภาพที่ดี
/ b( _6 ~" u( E3 C9 o, _5 \6 O- P( \- B  P% T1 b5 }
ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammajak.net/budday/maka.php' |6 ^3 i8 `! a/ y9 J$ C' b
+ b/ z" u9 D3 |7 ~
ที่มา : http://campus.sanook.com/910849/วันมาฆบูชา/