วันมาฆบูชา

วันมาฆบูชา5 Z3 n' ]! \+ M2 ~0 v* D
4 \$ r. F- Y* _
* y2 R/ a% F, k7 R
) A. v8 M$ Y! P/ p9 m
ความหมายวันมาฆบูชา/ o0 {+ }' o  s0 ?( q2 J
วันมาฆบูชา หมายถึง การบูชา ในวันเพ็ญเดือน ๓ เนื่องในโอกาสคล้าย วันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์
2 P) K6 l0 v( }( [
; Q% e7 H; u# lความสำคัญวันมาฆบูชา
- r" L# V6 x# e3 }9 C1 wวันมาฆบูชา เป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยมิได้นัดหมายกันพระสงฆ์ ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์: d  S( ]9 j0 h% }; i/ o6 G
4 x8 n* @: h$ \0 Z) }/ i
ผู้ได้อภิญญา ๖และเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบท โดยตรงจากพระพุทธเจ้า ในวันนี้พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เหล่านั้น ซึ่งเป็นทั้งหลักการอุดมการณ์และวิธีการปฏิบัติที่ นำไปใช้ได้ทุกสังคม มีเนื้อหา โดยสรุปคือให้ละ% w; @6 G. z: F( c

8 ?9 ?) O; Y* o3 iความชั่วทุกชนิด ทำความดี ให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส/ Q# }8 l! e% S) z2 V; @
. K0 k) w0 w. m" @/ \  Y. J3 b
ประวัติความเป็นมาวันมาฆบูชา, X+ c7 @# C' T. {: U
๑. ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ ๙ เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว เสด็จมาประทับที่วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ประเทศอินเดียในปัจจุบัน วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ เดือนมาฆะหรือเดือน ! w& ~" s4 ?% C' b9 Z2 H
6 U. b" }9 d1 P8 i+ G
๓ในเวลาบ่ายพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า มาประชุม พร้อมกัน ณ ที่ประทับของพระพุทธเจ้า นับเป็นเหตุอัศจรรย์ ที่มีองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการ เรียกว่าว่า วันจาตุรงคสันนิบาต
: r2 \8 L( U; D3 z5 @" X6 ]" X* M, }& [* H" w
คำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ) z5 M' `2 a- o" w% ]1 e4 Q7 [# ?$ s) d
9 D6 ~  z# I: `
"จาตุร" แปลว่า ๔
! T" g+ Z9 y4 \1 d! c4 P"องค์" แปลว่า ส่วน
% Y6 R' h% s, ^* }4 b1 Z( |5 e5 F"สันนิบาต" แปลว่า ประชุม
) Q- l9 l7 a  C4 ^! P' V: kฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" กล่าวคือมีเหตุการณ์พิเศษที่เกิดขึ้นพร้อมกันในวันนี้ คือ
  X+ t4 t1 w" w4 C4 Q( U' t) ]. [1 d% }& l! [
1. เป็นวันที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันที่เวฬุวันวิหารในกรุงราชคฤห์ โดยมิได้นัดหมาย
/ k4 Q* s/ g  J0 W4 e& r# \" w$ [/ ^( B6 @
2. พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" คือเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้าทั้งสิ้น
; i( o: r1 q7 }) l! e# j
( M* D1 v: G0 i+ B& d2 h3. พระภิกษุสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผุ้ได้บรรลุพระอรหันต์แล้วทุก ๆองค์4 P' s- T/ Z3 o6 P

$ G) q# R: j. \4. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงกำลังเสวยมาฆฤกษ( Z0 ^/ u% I( \8 R' u- B( c: T

  G: F& \8 z( ~, S3 Rประวัติวันมาฆบูชา
  G0 ]# e: x* N) ~, c& |, n: O2 A' E3 F. a# p( ^$ E+ I( C& b
มูลเหตุ1 N, K' K$ F  C0 c/ m! a5 K6 m
หลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริกเพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ ล่วงแล้วได้ 9 เดือน ในวันที่ใกล้พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ (วันขึ้น 15 ค่ำ
* w+ s0 T  x3 m3 y1 m' ?/ P- T! r& K% g  i
เดือน 3) พระอรหันต์ทั้งหลายเหล่านั้นต่างได้ระลึกว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาของตนอยู่เดิม ก่อนที่จะหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า และในลัทธิศาสนาเดิมนั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือนมาฆะ เหล่าผู้ศรัทธา
/ U5 l2 H$ y5 Z& W2 w1 C- Z  I+ A3 S0 F+ a' G
พราหมณลัทธินิยมนับถือกันว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ แต่มาบัดนี้ตนได้เลิกลัทธิเดิมหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงควรเดินทางไปเข้าเฝ้าบูชาฟังพระสัทธรรมจาก, C( d5 }4 z+ D3 [1 ^

+ u; J4 `" G) |4 M- iพระพุทธเจ้า พระอรหันต์เหล่านั้นซึ่งเคยปฏิบัติศิวาราตรีอยู่เดิม จึงพร้อมใจกันไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าโดยมิได้นัดหมาย: h/ i# U8 _% Y

2 q+ a' G( U/ Vมีผู้กล่าวว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้พระสาวกทั้ง 1,250 องค์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย มาจากในวันเพ็ญเดือน 3 ตามคติพราหมณ์ เป็นวันพิธีศิวาราตรี พระสาวกเหล่านั้นซึ่งเคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัว- b4 E6 I, e6 g- K) D5 n

2 \: w2 w7 y4 R3 g/ W) }# Aกันทำพิธีชำระบาปตามพิธีพราหมณ์ มารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน
( _4 }7 O& E9 h; P5 B
+ ^* N$ @% ?8 M" [4 o
' `% U3 t; a% |# m% {
+ b5 r. Q" G9 Vโอวาทปาฏิโมกข์
/ `6 B" m7 \( `หลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา หรือคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รูป ผู้ไปประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ ที่เราเรียก7 [) |  l8 @3 [: V' ?8 E
9 T" h! }: I8 F: B) y9 ^; C, D
กันว่าวันมาฆบูชา (ถรรถกถากล่าวว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์นี้ แก่ที่ประชุมสงฆ์ตลอดมา เป็นเวลา ๒๐ พรรษา ก่อนที่จะโปรดให้สวดปาฏิโมกข์อย่างปัจจุบันนี้แทนต่อมา), คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้ (โอวาทปาติโมกข์ ก็เขียน)4 V" k  S, R+ X( S$ B+ u
, r5 ~( k2 Y3 a5 E: E
สพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา
. u0 S& Z" L$ P2 Iสจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ  V) j4 F1 N( P: ~. [2 r6 F' S
ขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา3 R, g* [4 X5 T) R( w, a
นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา& I% R& u5 l3 z1 \5 _4 l
น หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี
$ v* a. }, O; N8 B+ N# ]% w6 s% wสมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ
! k0 N' q$ j3 f( X( J3 e2 s( nอนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร, b( x" _  ^; ]; U$ i4 z  i
มตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ
+ p. v3 M& }! g4 h0 J0 @$ C& qอธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ
7 s3 n* g% r! I
& y1 G/ C1 t* O1 V( L3 Zแปล : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๑ การบำเพ็ญแต่ความดี ๑ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคน* s1 Y: c0 p5 v3 Q; S( j# q. Z8 k
1 j5 m/ I6 A7 S  E* b. _& a3 S
อื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในปาฏิโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑ ที่นั่งนอนอันสงัด ๑ ความเพียรในอธิจิต ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้ง) x2 U# _0 R9 E' \- |' G

2 J# I* [9 Q7 g( _+ }หลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส
  T4 D* T/ [+ B( H
1 j" ^5 ?4 N* E/ M2 zสถานที่สำคัญเนื่องด้วยวันมาฆบูชา (พุทธสังเวชนียสถาน)
5 Q2 D+ M: W7 N- H# O- P* `' k
9 ^$ ]5 [) m2 a  r" E8 N" hพระพุทธรูปยืนกลางมณฑลมหาสังฆสันนิบาต ในโบราณสถานวัดเวฬุวันมหาวิหาร เมืองราชคฤห์ รัฐพิหาร อินเดีย (เป็นพระพุทธรูปสร้างใหม่ ปัจจุบันเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญสำคัญของชาวพุทธทั่วโลก)เหตุการณ์สำคัญที่เกิดในวันมาฆบูชา เกิด5 ?! J3 P5 Q1 B) F

/ `9 M6 h# m* W: J) Z" oภายในบริเวณที่ตั้งของ "กลุ่มพุทธสถานโบราณวัดเวฬุวันมหาวิหาร" ภายในอาณาบริเวณของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งลานจาตุรงคสันนิบาตอันเป็นจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชานั้น ยังคงเป็นที่ถกเถียงและหาข้อสรุปทาง
! u( @0 t. [' [( N9 U
$ Y7 f, F7 D; k/ b# l7 ~โบราณคดีไม่ได้มาจนถึงปัจจุบัน
  ?, b8 j. Y, c: J5 x3 V& K9 q/ E
8 R3 u5 C- d1 P& g0 |" j4 Gวัดเวฬุวันมหาวิหาร" R6 m" ?" {" I! T
"วัดเวฬุวันมหาวิหาร" เป็นอาราม (วัด) แห่งแรกในพระพุทธศาสนา ตั้งอยู่ใกล้เชิงเขาเวภารบรรพต บนริมฝั่งแม่น้ำสรัสวดีซึ่งมีตโปธาราม (บ่อน้ำร้อนโบราณ) คั่นอยู่ระหว่างกลาง นอกเขตกำแพงเมืองเก่าราชคฤห์ (อดีตเมืองหลวงของแคว้นมคธ) รัฐ. H0 @3 J! L; n( Z9 X4 k! b/ @0 T

9 ]% _* F% d/ K6 [5 `พิหาร ประเทศอินเดียในปัจจุบัน (หรือ แคว้นมคธ ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล)' G8 V* X. c: U7 [

6 r; X, M0 g8 b% u" {, ?0 v* `7 _4 }
- \( L! _2 y, S7 p) P6 P" \, t
วัดเวฬุวันในสมัยพุทธกาล$ |$ s/ I% P3 ^1 Y
เดิมวัดเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานสำหรับเสด็จพระพาสของพระเจ้าพิมพิสาร เป็นสวนป่าไผ่ร่มรื่นมีรั้วรอบและกำแพงเข้าออก เวฬุวันมีอีกชื่อหนึ่งปรากฏในพระสูตรว่า "พระวิหารเวฬุวันกลันทกนิวาปสถาน"หรือ "เวฬุวันกลันทกนิวาป" (สวนป่าไผ่  c+ \9 m+ P( Y/ C  O8 Y
! ]. m/ t: v  K$ Z" c8 N
สถานที่สำหรับให้เหยื่อแก่กระแต) พระเจ้าพิมพิสารได้ถวายพระราชอุทยานแห่งนี้เป็นวัดในพระพุทธศาสนาหลังจากได้สดับพระธรรมเทศนาอนุปุพพิกถาและจตุราริยสัจจ์ ณ พระราชอุทยานลัฏฐิวัน (พระราชอุทยานสวนตาลหนุ่ม) โดยในครั้งนั้น
" C: [$ B% h  \/ ^: |6 D" H. h4 [6 a& _
พระองค์ได้บรรลุพระโสดาบัน เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา และหลังจากการถวายกลันทกนิวาปสถานไม่นาน อารามแห่งนี้ก็ได้ใช้เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์ประชุมจาตุรงคสันนิบาตครั้งใหญ่ในพระพุทธศาสนา อันเป็นเหตุการณ์สำคัญใน
) M0 Y3 @3 c- G* V2 i# x+ k) {! y2 T! s4 \2 j8 M7 h
วันมาฆบูชา
' ~/ k% S) O! k' W1 [5 R6 \
4 k9 l% ?" ]6 E* ^  A- s# R5 Xวัดเวฬุวันหลังการปรินิพพาน
+ C4 h9 B* t8 b  ]หลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน วัดเวฬุวันได้รับการดูแลมาตลอด โดยเฉพาะมูลคันธกุฎีที่มีพระสงฆ์เฝ้าดูแลทำการปัดกวาดเช็ดถูปูลาดอาสนะและปฏิบัติต่อสถานที่ ๆ พระพุทธเจ้าเคยประทับอยู่ทุก ๆ แห่ง เหมือนสมัยที่พระพุทธองค์ทรงพระชนม, k7 O+ d# L5 C7 }( s3 P- v# n

. B$ d1 C: u; |) {' Dชีพอยู่มิได้ขาด โดยมีการปฏิบัติเช่นนี้ติดต่อกันกว่าพันปี
( S2 q- M0 }; I& B3 C5 v, t8 V1 a! q" S/ X5 V* u
แต่จากเหตุการณ์ย้ายเมืองหลวงแห่งแคว้นมคธหลายครั้งในช่วง พ.ศ. 70 ที่เริ่มจากอำมาตย์และราษฎรพร้อมใจกันถอดกษัตริย์นาคทัสสก์แห่งราชวงศ์ของพระเจ้าพิมพิสารออกจากพระราชบัลลังก์ และยกสุสูนาคอำมาตย์ซึ่งมีเชื้อสายเจ้าลิจฉวีในกรุง0 Y: h: K1 \  u
. h. l- M9 g( S
เวสาลีแห่งแคว้นวัชชีเก่า ให้เป็นกษัตริย์ตั้งราชวงศ์ใหม่แล้ว พระเจ้าสุสูนาคจึงได้ทำการย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธไปยังเมืองเวสาลีอันเป็นเมืองเดิมของตน และกษัตริย์พระองค์ต่อมาคือพระเจ้ากาลาโศกราช ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุสูนาค 9 M) i( D' _: s: {: S3 o

" q0 `- O$ O0 M  ?ได้ย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธอีก จากเมืองเวสาลีไปยังเมืองปาตลีบุตร ทำให้เมืองราชคฤห์ถูกลดความสำคัญลงและถูกทิ้งร้าง ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัดเวฬุวันขาดผู้อุปถัมภ์และถูกทิ้งร้างอย่างสิ้นเชิงในช่วงพันปีถัดมา
& i9 D/ L0 D6 n. Q& S! f7 ?3 v* i0 s# g7 t; q! L4 G9 @
โดยปรากฏหลักฐานบันทึกของหลวงจีนฟาเหียน (Fa-hsien) ที่ได้เข้ามาสืบศาสนาในพุทธภูมิในช่วงปี พ.ศ. 942 - 947 ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าจันทรคุปต์ที่ ๒ (พระเจ้าวิกรมาทิตย์) แห่งราชวงศ์คุปตะ ซึ่งท่านได้บันทึกไว้ว่า เมืองราชคฤห์อยู่) W# G2 J8 o  Q5 E8 n0 e- N1 }! i3 f; u

& ~) _1 N* E; k+ d" m& Rในสภาพปรักหักพัง แต่ยังทันได้เห็นมูลคันธกุฎีวัดเวฬุวันปรากฏอยู่ และยังคงมีพระภิกษุหลายรูปช่วยกันดูแลรักษาปัดกวาดอยู่เป็นประจำ แต่ไม่ปรากฏว่ามีการบันทึกถึงสถานที่เกิดเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตแต่ประการใด
+ k+ `& t1 q4 r) V8 ]  w. X- m& I5 Y8 \) P
แต่หลังจากนั้นประมาณ 200 ปี วัดเวฬุวันก็ถูกทิ้งร้างไป ตามบันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาเมืองราชคฤห์ราวปี พ.ศ. 1300 ซึ่งท่านบันทึกไว้แต่เพียงว่า ท่านได้เห็นแต่เพียงซากมูลคันธกุฎีซึ่งมี
" [) v. Q" j  T1 b4 ]
' S9 l. `! ?3 N  pกำแพงและอิฐล้อมรอบอยู่เท่านั้น (ในสมัยนั้นเมืองราชคฤห์โรยราถึงที่สุดแล้ว พระถังซำจั๋งได้แต่เพียงจดตำแหน่งที่ตั้งทิศทางระยะทางของสถูปและโบราณสถานเก่าแก่อื่น ๆ ในเมืองราชคฤห์ไว้มาก ทำให้เป็นประโยชน์แก่นักประวัติศาสตร์และนัก6 `$ t7 p8 J- `1 g

# R- s- f3 L6 G0 F5 F* L: zโบราณคดีในการค้นหาโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองราชคฤห์ในปัจจุบัน)4 `3 g6 i1 _" C

; A( J) [) U9 J, @% e. Y& l+ ?จุดแสวงบุญและสภาพของวัดเวฬุวันในปัจจุบัน
/ x; L3 C. ]/ ^$ {$ Q; Zปัจจุบันหลังถูกทอดทิ้งเป็นเวลากว่าพันปี และได้รับการบูรณะโดยกองโบราณคดีอินเดียในช่วงที่อินเดียยังเป็นอาณานิคมของอังกฤษ วัดเวฬุวัน ยังคงมีเนินดินโบราณสถานที่ยังไม่ได้ขุดค้นอีกมาก สถานที่สำคัญ ๆ ที่พุทธศาสนิกชนในปัจจุบันนิยม
2 T% ~# B: C" v$ T0 @- i( A
6 i" \. f; O  ~& z( n0 dไปนมัสการคือ "พระมูลคันธกุฎี" ที่ปัจจุบันยังไม่ได้ทำการขุดค้น เนื่องจากมีกุโบร์ของชาวมุสลิมสร้างทับไว้ข้างบนเนินดิน, "สระกลันทกนิวาป" ซึ่งปัจจุบันรัฐบาลอินเดียได้ทำการบูรณะใหม่อย่างสวยงาม, และ "ลานจาตุรงคสันนิบาต" อันเป็นลานเล็ก 6 I% q* h# h+ D' r; S
& C8 `9 Z( r+ M: @! A/ X
ๆ มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานพรอยู่กลางซุ้ม ลานนี้เป็นจุดสำคัญที่ชาวพุทธนิยมมาทำการเวียนเทียนสักการะ (ลานนี้เป็นลานที่กองโบราณคดีอินเดียสันนิษฐานว่าพระพุทธองค์ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในจุดนี้)1 \8 d! I: H# i9 k2 [$ D, [

. x+ z+ B" C  n: V0 i3 Zจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชา (ลานจาตุรงคสันนิบาต)  S* X0 }3 n4 B3 Q0 l
ถึงแม้ว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตจะเป็นเหตุการณ์สำคัญยิ่งที่เกิดในบริเวณวัดเวฬุวันมหาวิหาร แต่ทว่าไม่ปรากฏรายละเอียดในบันทึกของสมณทูตชาวจีนและในพระไตรปิฎกแต่อย่างใดว่าเหตุการณ์ใหญ่นี้เกิดขึ้น ณ จุดใดของวัดเวฬุวัน รวมทั้ง
. V7 ^# [# m" F9 f+ \) `0 m
/ ^5 t* W2 H4 m% C+ Aจากการขุดค้นทางโบราณคดีก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีการทำเครื่องหมาย (เสาหิน) หรือสถูประบุสถานที่ประชุมจาตุรงคสันนิบาตไว้แต่อย่างใด (ตามปกติแล้วบริเวณที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนา มักจะพบสถูปโบราณหรือเสาหินพระ$ u1 V. W6 m! w9 G& @
8 f' O* S: ^, j. Y: A4 ~
เจ้าอโศกมหาราชสร้างหรือปักไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญ) ทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทราบโดยแน่ชัดว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตเกิดขึ้นในจุดใดของวัด: R7 C$ U$ C7 y6 k1 B' H

" y; j5 @5 |5 h4 ?, x, ~' hในปัจจุบันกองโบราณคดีอินเดียได้แต่เพียงสันนิษฐานว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดในบริเวณลานด้านทิศตะวันตกของสระกลันทกนิวาป" (โดยสันนิษฐานเอาจากเอกสารหลักฐานว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมีพระสงฆ์ประชุมกันมากถึงสองพันกว่ารูป และ
  _( J0 o( s) v+ M* S! V; x$ E8 Z# v/ z: w4 L' z, Z3 C" |7 r
เกิดในช่วงที่พระพุทธองค์พึ่งได้ทรงรับถวายอารามแห่งนี้ การประชุมครั้งนั้นคงยังต้องนั่งประชุมกันตามลานในป่าไผ่ เนื่องจากเสนาสนะหรือโรงธรรมสภาขนาดใหญ่ยังคงไม่ได้สร้างขึ้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบันลานด้านทิศตะวันตกของสระ# L( z5 l; t, U" I
- y  K' w: _: b1 a
กลันทกนิวาป เป็นลานกว้างลานเดียวในบริเวณวัดที่ไม่มีโบราณสถานอื่นตั้งอยู่) โดยได้นำพระพุทธรูปยืนปางประทานพรไปประดิษฐานไว้บริเวณซุ้มเล็ก ๆ กลางลาน และเรียกว่า "ลานจาตุรงคสันนิบาต" ซึ่งในปัจจุบันก็ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าลาน- ?8 t" B, w- k$ u. K! O
+ S# G0 M. l1 Z% y1 w3 U: d
จาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริงอยู่ในจุดใด และยังคงมีชาวพุทธบางกลุ่มสร้างซุ้มพระพุทธรูปไว้ในบริเวณอื่นของวัดโดยเชื่อว่าจุดที่ตนสร้างนั้นเป็นลานจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริง แต่พุทธศาสนิกชนชาวไทยส่วนใหญ่ก็เชื่อตามข้อสันนิษฐานของกอง; O* X2 M) ]# ^7 t3 v: u
8 ]3 G$ _2 U7 ]- h; Y; O; t. W) r
โบราณคดีอินเดียดังกล่าว โดยนิยมนับถือกันว่าซุ้มพระพุทธรูปกลางลานนี้เป็นจุดสักการะของชาวไทยผู้มาแสวงบุญจุดสำคัญ 1 ใน 2 แห่งของเมืองราชคฤห์ (อีกจุดหนึ่งคือพระมูลคันธกุฎีบนยอดเขาคิชกูฏ)) P0 u3 ]0 l" N2 N

+ ~" O5 d' l# u  r) m1 Lกิจกรรมต่างๆ ที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา
1 j" @( R7 B) I4 P" {) N* t/ A% @9 E. J! g8 L& a. }7 a6 Q
การปฎิบัติตนสำหรับพุทธศาสนาในวันนี้ก็คือ การทำบุญ ตักบาตรในตอนเช้า หรือไม่ก็จัดหาอาหารคาวหวานไปทำบุญฟังเทศน์ที่วัด ตอนบ่ายฟังพระแสดงพระธรรมเทศนา ในตอนกลางคืน จะพากันนำดอกไม้ ธูปเทียน ไปที่วัดเพื่อชุมนุมกันทำพิธี
4 G+ U4 h2 m+ Z; a2 x9 k' `/ }# K/ E* c  z/ k1 @3 s
เวียนเทียน รอบพระอุโบสถ พร้อมกับพระภิกษุสงฆ์โดยเจ้าอาวาสจะนำว่า นะโม ๓ จบ จากนั้นกล่าวคำ ถวาย ดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนว่าตาม จบแล้วเดิน เวียนขวา ตลอดเวลาให้ระลึกถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ จนครบ ๓ รอบ   V; _# U( `2 @3 T$ ~
5 }0 B5 ~* {5 o* F
แล้วนำดอกไม้ ธูปเทียนไปปักบูชาตามที่ทางวัด เตรียมไว้ เป็นอันเสร็จพิธี7 O  F# q& _7 j! A# `( D

- b7 D+ E6 D  x5 j8 _ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammathai.org,วิกิพีเดีย
) {6 R" V0 e4 @7 {
3 x. B0 @  w, _3 k- L8 o' X& y* R' `) I( f  G. w: e
$ T8 ]& Q& r  ^" _! B0 b2 I0 K$ V
การถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย
/ I0 U/ d7 S8 E$ oพิธีวันมาฆบูชานี้ เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมาก่อน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายไว้ว่าเกิดขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตามแบบของโบราณบัณฑิตที่
2 J4 P) \. e5 u; e, x: m& p) ~3 o- _' B( D/ v- E7 u
ได้นิยมกันว่า วันมาฆะบูรณมี พระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สาวกของ พระพุทธเจ้า ๑,๒๕๐ รูป ได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์ ๔ ประการ เรียกว่า
9 X3 A: ]8 Y5 Z, f# p! J9 d( _5 T. F; ]+ t7 r  M; k4 L3 p
จาตุรงคสันนิบาตพระพุทธเจ้าได้ตรัสเทศนาโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เป็นการ ประชุมใหญ่ และเป็นการอัศจรรย์ในพระพุทธศาสนา นักปราชญ์ จึงถือเอาเหตุนั้นประกอบ การสักการบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวก ๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้) y+ e) N; H6 i/ ?( C- X
9 D% T  [/ |' R0 x" E6 Q6 ~+ {
เป็นที่ตั้งแห่งความ เลื่อมใสการประกอบพิธีมาฆะบูชา ได้เริ่มในพระบรมมหาราชวังก่อน! w" J) [; Z; I2 H" v! \7 D

0 F. a% k9 ?" B7 R  ~! Mในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีพิธีการพระราชกุศลในเวลาเช้า พระสงฆ์ วัดบวรนิเวศวิหารและ วัดราชประดิษฐ์ ๓๐ รูป ฉันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เวลาค่ำ เสด็จออกทรงจุด ธูปเทียนเครื่อง มนัสการแล้ว พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้ว สวด2 z& M8 C/ j0 N  T# p

7 V) L; ]1 s, v, g6 A8 K( k+ fมนต์ต่อไปมี สวดคาถาโอวาทปาติโมกข์ด้วยสวดมนต์ จบทรงจุดเทียนรายตามราวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐ เล่ม มีการประโคมอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงมีการเทศนา โอวาทปาติโมกข์
$ ^: C/ N( c) W0 ?! K. ~# Y9 g๑ กัณฑ์เป็นทั้งเทศนาภาษาบาลีและ ภาษาไทย เครื่องกัณฑ์ มีจีวรเนื้อดี ๑ ผืน เงิน ๓ ตำลึง และขนมต่าง ๆ เทศนาจบพระสงฆ์ ซึ่งสวดมนต์ ๓๐ รูป สวดรับการประกอบพระราชกุศลเกี่ยวกับ วันมาฆบูชาในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น พระบาทสมเด็จพระ  e4 C% m, e0 v0 O  K5 N- _
( j+ E- L  x+ E/ z* [" D/ H
จอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จออกประกอบพิธีด้วยพระองค์เองทุกปีมิได้ขาด สมัยต่อมามีการเว้นบ้าง เช่น รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จออกเองบ้าง มิได้ เสด็จออกเองบ้างเพราะมักเป็นเวลาที่ประสบกับเวลาเสด็จ
' ?& f7 ]* L  a+ x$ O8 a0 I; g. P% D
ประพาส หัวเมืองบ่อย ๆ หากถูกคราวเสด็จไปประพาสบางปะอินหรือพระพุทธบาท พระพุทธฉาย พระปฐมเจดีย์ พระแท่นดงรัง ก็จะทรงประกอบพิธีมาฆบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ขึ้นอีก ส่วนหนึ่งต่างหากจากในพระบรมมหาราชวังเดิมทีมีการประกอบพิธี
" P9 i( @4 e3 K$ p5 A4 R7 h! `; c, d/ D; a
ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาก็ขยายออกไป ให้พุทธบริษัทได้ ปฏิบัติตามอย่างเป็นระบบสืบมาจนปัจจุบัน มีการบูชา ด้วยการเวียนเทียน และบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ส่วนกำหนดวันประกอบพิธีมาฆบูชานั้น ปกติตรงกับวันเพ็ญ เดือน ๓ หากปีใด เป็น( p# ]' C8 }( E# C+ l% h. E) n' H
+ F; s0 d% R! K" `: b/ L, z" ]
อธิกมาส คือ มีเดือน ๘ สองหนจะเลื่อนไปตรงกับวันเพ็ญเดือน ๔
# _! |0 [; D1 R7 u. P4 T
6 `( l1 H7 \) Z  s9 {
" P; M% T, C+ H# a- N1 M3 K* m) c7 d7 e* S* C& N
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติ
3 S5 c' n0 D5 @" }; w/ H/ Eหลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ หมายถึง หลักคำสอนคำสำคัญของพระพุทธศาสนาอันเป็นไปเพื่อป้องกัน และแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตเป็นไปเพื่อความหลุดพ้น หรือคำสอน อันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หลักธรรมประกอบด้วย
5 M! u) g. M! K& d. `, c
! {$ J7 R) q7 U3 Nหลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ วิธีการ ๖ ดังนี้. U2 u" G9 w4 ]/ p- j; I2 q7 R) z

3 I! U( Q2 |0 W; dหลักการ ๓5 j7 v1 t2 F% \6 F8 f
๑. การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่การงดเว้น การลด ละเลิก ทำบาปทั้งปวง ซึ่งได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งความชั่ว มีสิบประการ อันเป็น1 h( c6 }5 ^7 J/ r7 {
ความชั่วทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชั่วทางกาย ได้แก่ การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติ ผิดในกาม  X2 I* H% y  e, U
ความชั่วทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ
, h; ]( j6 B% W, rความชั่วทางใจ ได้แก่ การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม$ N: }- ~6 G, }7 H1 ^& @
  b: n5 d  K3 ~. ]$ a, U
๒. การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ การทำความดีทุกอย่างซึ่งได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นแบบของการทำฝ่ายดีมี ๑๐ อย่าง อันเป็นความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ' j- J+ }, F1 }. k: v7 G9 D
$ u* C5 b  T, \9 N, U1 g+ Q
ความดีทางกาย ได้แก่ การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่นมีแต่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน การไม่ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และการไม่ประพฤติผิดในกาม% q7 k7 A" M) P# t) q0 i5 p9 X
การทำความดีทางวาจา ได้แก่ การไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ และไม่พูดเพ้อเจ้อพูดแต่คำจริง พูดคำอ่อนหวานพูดคำให้เกิดความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ/ @- S% i8 p4 n- l/ }/ h
การทำความดีทางใจ ได้แก่ การไม่โลภอยากได้ของของผู้อื่นมีแต่คิดเสียสละ การไม่ผูกอาฆาตพยาบาทมีแต่คิดเมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เช่น เห็นว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว, }" S& Z$ l' H! q

! _6 e, i) x' Q& i6 I" F๓. การทำจิตให้ผ่องใส ได้แก่ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ปราศจากนวรณ์ซึ่งเป็นเครื่องขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ ได้แก่( ]+ V# b% O# ]: T$ S/ Z1 A1 ]. m+ J
* Y5 F5 F2 f  [, c# o
๑. ความพอใจในกาม (กามฉันทะ)5 p- ]" B4 S$ m) _) G
๒. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)
! u: C) @, [2 G! L8 K8 I๓. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)& h& ?7 S  x. L
๔. ความฟุ้งซ่าน รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ) และ
2 b# b0 y4 b- L9 Q8 m๕. ความลังเลสงสัย (วิกิจฉา) เช่น สงสัยในการทำความดีความชั่ว ว่ามีผลจริงหรือไม่ วิธีการทำจิตให้ปฏิบัติสมถะผ่องใส ที่แท้จริงเกิดขึ้นจากการละบาปทั้งปวง ด้วยการถือศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ และวิปัสสนา จนได้บรรลุอรหัตผล 5 O7 N" c$ e1 Y" H6 C

" V8 i6 I- q: @" t5 }' Lอันเป็นความผ่องใสที่แท้จริง
" H1 n7 \7 \, u: @# i* `4 U- y7 w, r$ o9 v& r& Z
อุดมการณ์ ๔
, ~$ F2 M- h+ V! k) q" {  u! }: @๑. ความอดทน ได้แก่ ความอดกลั้น ไม่ทำบาปทั้งทางกาย วาจา ใจ
7 g1 u" W& v$ A; D( ]๒. ความไม่เบียดเบียน ได้แก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรือ เบียดเบียนผู้อื่น
8 O' e2 X# Q8 \7 ^; u๓. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัติตนให้สงบทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ
4 O9 Q/ A7 L6 p6 u! O  P+ f, u๔. นิพพาน ได้แก่ การดับทุกข์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นได้จาการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ ๘; C& m% ]$ J: s1 A( D4 _9 I3 ?

7 `- G# g/ N, b. G6 e% w- Y: R, hวิธีการ ๖$ t8 a: U& J2 {$ I0 T
๑. ไม่ว่าร้าย ได้แก่ ไม่กล่าวให้ร้ายหรือ กล่าวโจมตีใคร
- x* K) E9 F# \1 n( |: {- l) [; a๒. ไม่ทำร้าย ได้แก่ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น9 f" G7 I* u, V' P4 l/ u. Z
๓. สำรวมในปาติโมกข์ ได้แก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม
: [, _8 B* ?$ l! X& ~- t๔. รู้จักประมาณ ได้แก่ รู้จักความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใช้สอยสิ่งต่าง ๆ
% g0 o2 k8 b9 A# s' ]1 @& A; w๕. อยู่ในสถานที่ที่สงัด ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม7 _% `7 y0 \! \% E& d3 l
๖. ฝึกหัดจิตใจให้สงบ ได้แก่ฝึกหัดชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสิทธิ" J, K5 k5 U6 w2 C
ภาพที่ดี4 ?! Q* W2 b: M0 X) [4 Y& }2 ~
- q* G9 f# j& j: q' W
ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammajak.net/budday/maka.php5 q) u5 d" n* l7 b% L

9 d( ?  f8 N. K' p) Tที่มา : http://campus.sanook.com/910849/วันมาฆบูชา/