วันมาฆบูชา

วันมาฆบูชา
2 `$ Q' a$ m6 @7 p/ Z- K% b
% X* y9 ], g! H& x4 \& R; c2 W% F% \' T4 r+ z& u

' O- f+ n# A. |ความหมายวันมาฆบูชา. G0 ^8 o# B5 }. p6 A$ G, \
วันมาฆบูชา หมายถึง การบูชา ในวันเพ็ญเดือน ๓ เนื่องในโอกาสคล้าย วันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์
# k- A, T& z% r" I: r
. i8 \3 y$ q8 N, j; yความสำคัญวันมาฆบูชา4 r1 M, j" F5 p
วันมาฆบูชา เป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๓ มีเหตุการณ์อัศจรรย์ที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้าจำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาเฝ้าพระพุทธเจ้า ณ วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ โดยมิได้นัดหมายกันพระสงฆ์ ทั้งหมดเป็นพระอรหันต์% e3 y, h0 M8 z- g( l% q
- Y2 k/ ~( \7 M- w6 D1 A! c
ผู้ได้อภิญญา ๖และเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบท โดยตรงจากพระพุทธเจ้า ในวันนี้พระพุทธเจ้าได้ทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เหล่านั้น ซึ่งเป็นทั้งหลักการอุดมการณ์และวิธีการปฏิบัติที่ นำไปใช้ได้ทุกสังคม มีเนื้อหา โดยสรุปคือให้ละ
6 v( x9 v1 u5 f1 O" y' r9 [9 j
& M- F7 n% f' g. Z: j. uความชั่วทุกชนิด ทำความดี ให้ถึงพร้อมและทำจิตใจให้ผ่องใส
# c& G+ r1 u8 ^7 c5 f% R& B
% D! N& h, w4 }ประวัติความเป็นมาวันมาฆบูชา: R, r5 z% Z# D& L, C
๑. ส่วนที่เกี่ยวกับพระพุทธเจ้า หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้ได้ ๙ เดือนขณะนั้นเมื่อเสร็จพุทธกิจแสดงธรรมที่ถ้ำสุกรขาตาแล้ว เสด็จมาประทับที่วัดเวฬุวัน เมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ ประเทศอินเดียในปัจจุบัน วันนั้นตรงกับวันเพ็ญ เดือนมาฆะหรือเดือน
8 }$ Z$ b! }: E7 Q
. k$ [- a' P$ L2 I, \, F8 ~๓ในเวลาบ่ายพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า มาประชุม พร้อมกัน ณ ที่ประทับของพระพุทธเจ้า นับเป็นเหตุอัศจรรย์ ที่มีองค์ประกอบสำคัญ ๔ ประการ เรียกว่าว่า วันจาตุรงคสันนิบาต9 \5 d' l1 g  D/ \# V

: h6 P$ O; C0 B+ _1 T: G7 z$ {5 jคำว่า "จาตุรงคสันนิบาต" แยกศัพท์ได้ดังนี้ คือ- P* l) ~& W5 z
) N# r2 c5 h" S2 V; v" t# G! L% M
"จาตุร" แปลว่า ๔
$ `" I& K+ d& w* |) u* n! w7 H& q"องค์" แปลว่า ส่วน
9 t8 _, D- v( `/ y- V' c"สันนิบาต" แปลว่า ประชุม
* ]) L( N$ X: Uฉะนั้นจาตุรงคสันนิบาตจึงหมายความว่า "การประชุมด้วยองค์ ๔" กล่าวคือมีเหตุการณ์พิเศษที่เกิดขึ้นพร้อมกันในวันนี้ คือ: ~0 J0 V) {: V# \: T* I: R& U

5 T  Y8 X/ ~5 R8 m1. เป็นวันที่ พระสงฆ์สาวกของพระพุทธเจ้า จำนวน ๑,๒๕๐ รูป มาประชุมพร้อมกันที่เวฬุวันวิหารในกรุงราชคฤห์ โดยมิได้นัดหมาย
, m# @' d; B0 F7 k" V2 ^. |1 [: N/ a6 J  ]. c, Z
2. พระภิกษุสงฆ์เหล่านี้ล้วนเป็น "เอหิภิกขุอุปสัมปทา" คือเป็นผู้ที่ได้รับการอุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้าทั้งสิ้น
" h8 A2 ^( H; z- N# W( y  x( V, h, x3 X
3. พระภิกษุสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผุ้ได้บรรลุพระอรหันต์แล้วทุก ๆองค์
$ m7 t* J, n! G
" e/ @% _( ~. v0 ^# s' @4. เป็นวันที่พระจันทร์เต็มดวงกำลังเสวยมาฆฤกษ
2 v( i" C: J% [+ h8 s8 L  G+ H. u, R7 o) b1 V
ประวัติวันมาฆบูชา7 Y; K9 Z) `8 K  y. |
& L  F3 X; f/ B
มูลเหตุ
7 N& j# d; ^# mหลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 และได้ทรงประกาศพระศาสนาและส่งพระอรหันตสาวกออกไปจาริกเพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนายังสถานที่ต่าง ๆ ล่วงแล้วได้ 9 เดือน ในวันที่ใกล้พระจันทร์เสวยมาฆฤกษ์ (วันขึ้น 15 ค่ำ ; p' m. T, j& R/ a4 B# c& d$ A9 `
3 |# Y: j, i& m, Q2 W5 f
เดือน 3) พระอรหันต์ทั้งหลายเหล่านั้นต่างได้ระลึกว่า วันนี้เป็นวันสำคัญของศาสนาพราหมณ์ อันเป็นศาสนาของตนอยู่เดิม ก่อนที่จะหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้า และในลัทธิศาสนาเดิมนั้นเมื่อถึงวันเพ็ญเดือนมาฆะ เหล่าผู้ศรัทธา& f* R  G. q" K6 d# M! X" ]3 M( ?

& w5 K9 C8 r7 r4 ~( S& }$ Uพราหมณลัทธินิยมนับถือกันว่าวันนี้เป็นวันศิวาราตรี โดยจะทำการบูชาพระศิวะด้วยการลอยบาปหรือล้างบาปด้วยน้ำ แต่มาบัดนี้ตนได้เลิกลัทธิเดิมหันมานับถือพระธรรมวินัยของพระพุทธเจ้าแล้ว จึงควรเดินทางไปเข้าเฝ้าบูชาฟังพระสัทธรรมจาก& O. ~, R4 r) y( n' j
9 e* V( j! }+ @6 }4 D7 g
พระพุทธเจ้า พระอรหันต์เหล่านั้นซึ่งเคยปฏิบัติศิวาราตรีอยู่เดิม จึงพร้อมใจกันไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าโดยมิได้นัดหมาย
0 `5 X' w. y" S6 I
3 i# T5 h& ~. b; eมีผู้กล่าวว่า สาเหตุสำคัญที่ทำให้พระสาวกทั้ง 1,250 องค์มาประชุมพร้อมกันโดยมิได้นัดหมาย มาจากในวันเพ็ญเดือน 3 ตามคติพราหมณ์ เป็นวันพิธีศิวาราตรี พระสาวกเหล่านั้นซึ่งเคยนับถือศาสนาพราหมณ์มาก่อนจึงได้เปลี่ยนจากการรวมตัว
* q+ ~& V" D( D5 w3 Y8 X# P) r! ]6 H
กันทำพิธีชำระบาปตามพิธีพราหมณ์ มารวมกันเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าแทน7 \0 D6 {0 ~; h

1 y7 h0 f* M* Q7 s( e9 c
3 f/ T9 u' c! u3 ]5 }, M9 l) d8 ^0 u+ i8 K
โอวาทปาฏิโมกข์
9 q* [8 m( O2 d2 X# k7 s4 h2 Zหลักคำสอนสำคัญของพระพุทธศาสนา หรือคำสอนอันเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา ได้แก่ พระพุทธพจน์ ๓ คาถากึ่ง ที่พระพุทธเจ้าตรัสแก่พระอรหันต์ ๑,๒๕๐ รูป ผู้ไปประชุมกันโดยมิได้นัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ ที่เราเรียก
8 d* j2 R& @9 k/ l5 p; j! v# [
- N3 G" f- D7 L# `กันว่าวันมาฆบูชา (ถรรถกถากล่าวว่า พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์นี้ แก่ที่ประชุมสงฆ์ตลอดมา เป็นเวลา ๒๐ พรรษา ก่อนที่จะโปรดให้สวดปาฏิโมกข์อย่างปัจจุบันนี้แทนต่อมา), คาถาโอวาทปาฏิโมกข์ มีดังนี้ (โอวาทปาติโมกข์ ก็เขียน)
% Y2 n& C4 d1 O" u! H9 @+ t6 t, H9 S' p+ r
สพฺพปาปสฺส อกรณํกุสลสฺสูปสมฺปทา
, Q0 g/ g: `$ g7 f6 l2 F) rสจิตฺตปริโยทปนํเอตํ พุทธาน สาสนํฯ7 }0 @/ ^; E) z, t
ขนฺตี ปรมํ ตโป ตีติกฺขา( v& {, S) e8 ^
นิพฺพานํ ปรมํ วทนฺติ พุทฺธา
& i) r9 A9 }1 [# kน หิ ปพฺพชิโต ปรูปฆาตี  j! ]' e3 r) g$ ^( t
สมโณ โหติ ปรํ วิเหฐยนฺโตฯ
9 B* K9 g+ @) @9 Uอนูปวาโท อนูปฆาโต ปาติโมกฺเข จ สํวโร9 \2 l! c1 ~0 J" o# F
มตฺตญฺญุตา จ ภตฺตสฺมึ ปนฺตญฺจ สยนาสนํ. p$ c. g; ^. N/ ~& b
อธิจิตฺเต จ อาโยโค เอตํ พุทฺธาน สาสนํฯ. S  i/ b/ x  H' ?# z
2 f  z7 }4 i0 h+ U$ D9 h
แปล : การไม่ทำความชั่วทั้งปวง ๑ การบำเพ็ญแต่ความดี ๑ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย ขันติ คือความอดกลั้น เป็นตบะอย่างยิ่ง, พระพุทธเจ้าทั้งหลายกล่าวว่านิพพาน เป็นบรมธรรม, ผู้ทำร้ายคน9 F2 ^- \" B+ V5 }( P

. p. X- F  {1 y" Oอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นบรรพชิต,ผู้เบียดเบียนคนอื่น ไม่ชื่อว่าเป็นสมณะการไม่กล่าวร้าย ๑ การไม่ทำร้าย ๑ ความสำรวมในปาฏิโมกข์ ๑ ความเป็นผู้รู้จักประมาณในอาหาร ๑ ที่นั่งนอนอันสงัด ๑ ความเพียรในอธิจิต ๑ นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้ง5 u0 Y) {$ H/ r

5 ^* D  y3 L  s; ]. M, ~' y( E1 E0 nหลายที่เข้าใจกันโดยทั่วไป และจำกันได้มาก ก็คือ ความในคาถาแรกที่ว่า ไม่ทำชั่ว ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ผ่องใส" o8 _' A) l: ~3 e! ~/ k% a

6 m2 [! M1 o; O" N, M1 y3 Sสถานที่สำคัญเนื่องด้วยวันมาฆบูชา (พุทธสังเวชนียสถาน)
* ~7 y, _/ s$ Q+ Q% }$ R- {( o0 j( n7 N
$ W6 D* P+ e* g; oพระพุทธรูปยืนกลางมณฑลมหาสังฆสันนิบาต ในโบราณสถานวัดเวฬุวันมหาวิหาร เมืองราชคฤห์ รัฐพิหาร อินเดีย (เป็นพระพุทธรูปสร้างใหม่ ปัจจุบันเป็นสถานที่จาริกแสวงบุญสำคัญของชาวพุทธทั่วโลก)เหตุการณ์สำคัญที่เกิดในวันมาฆบูชา เกิด; o. P/ d6 O4 n4 ]9 q0 L+ u  C% ]
/ _7 c, K2 m3 V: y2 \
ภายในบริเวณที่ตั้งของ "กลุ่มพุทธสถานโบราณวัดเวฬุวันมหาวิหาร" ภายในอาณาบริเวณของวัดเวฬุวันมหาวิหาร ซึ่งลานจาตุรงคสันนิบาตอันเป็นจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชานั้น ยังคงเป็นที่ถกเถียงและหาข้อสรุปทาง
& J6 w6 R. K5 M, r
( Z* ]/ y. W' k$ X' ?โบราณคดีไม่ได้มาจนถึงปัจจุบัน  K7 U5 N4 m, j- ?+ }. e  G9 b

; w% {# c3 T# _7 }2 rวัดเวฬุวันมหาวิหาร- u, `3 ^; L$ y- O% F/ [
"วัดเวฬุวันมหาวิหาร" เป็นอาราม (วัด) แห่งแรกในพระพุทธศาสนา ตั้งอยู่ใกล้เชิงเขาเวภารบรรพต บนริมฝั่งแม่น้ำสรัสวดีซึ่งมีตโปธาราม (บ่อน้ำร้อนโบราณ) คั่นอยู่ระหว่างกลาง นอกเขตกำแพงเมืองเก่าราชคฤห์ (อดีตเมืองหลวงของแคว้นมคธ) รัฐ' }* l- o: ~0 a5 D( l

8 {" Y+ ]9 J) [3 l' z3 Dพิหาร ประเทศอินเดียในปัจจุบัน (หรือ แคว้นมคธ ชมพูทวีป ในสมัยพุทธกาล)
, H) D6 o0 a, u9 P) a
6 Z* @) J7 {% B6 I/ n9 |; P9 F8 H) N, S: k, {

- F) w5 |# i! w0 J  X$ G8 u+ C) Aวัดเวฬุวันในสมัยพุทธกาล' S5 Y; Y7 k( E  s$ Y8 C
เดิมวัดเวฬุวันเป็นพระราชอุทยานสำหรับเสด็จพระพาสของพระเจ้าพิมพิสาร เป็นสวนป่าไผ่ร่มรื่นมีรั้วรอบและกำแพงเข้าออก เวฬุวันมีอีกชื่อหนึ่งปรากฏในพระสูตรว่า "พระวิหารเวฬุวันกลันทกนิวาปสถาน"หรือ "เวฬุวันกลันทกนิวาป" (สวนป่าไผ่- e7 s( A! V4 D! ?* k( Y* c
/ K, R/ x$ G5 H- P5 A- T+ \
สถานที่สำหรับให้เหยื่อแก่กระแต) พระเจ้าพิมพิสารได้ถวายพระราชอุทยานแห่งนี้เป็นวัดในพระพุทธศาสนาหลังจากได้สดับพระธรรมเทศนาอนุปุพพิกถาและจตุราริยสัจจ์ ณ พระราชอุทยานลัฏฐิวัน (พระราชอุทยานสวนตาลหนุ่ม) โดยในครั้งนั้น
" k% ]& E# K2 e, R* ?) w+ _( k" ^! |0 c* J
พระองค์ได้บรรลุพระโสดาบัน เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา และหลังจากการถวายกลันทกนิวาปสถานไม่นาน อารามแห่งนี้ก็ได้ใช้เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์ประชุมจาตุรงคสันนิบาตครั้งใหญ่ในพระพุทธศาสนา อันเป็นเหตุการณ์สำคัญใน1 ^  n  C: a8 L4 K* Y7 D! O
3 \+ S; p% @9 Y6 C+ N" @
วันมาฆบูชา& U1 L& b' y( |; P

7 P, i# @5 R* C: N" G5 [วัดเวฬุวันหลังการปรินิพพาน
- j) z4 j8 c' t9 W5 z+ {) fหลังพระพุทธเจ้าเสด็จปรินิพพาน วัดเวฬุวันได้รับการดูแลมาตลอด โดยเฉพาะมูลคันธกุฎีที่มีพระสงฆ์เฝ้าดูแลทำการปัดกวาดเช็ดถูปูลาดอาสนะและปฏิบัติต่อสถานที่ ๆ พระพุทธเจ้าเคยประทับอยู่ทุก ๆ แห่ง เหมือนสมัยที่พระพุทธองค์ทรงพระชนม
5 a0 L- [' _# _3 m
5 D7 ^$ F2 [7 ^0 x6 @8 eชีพอยู่มิได้ขาด โดยมีการปฏิบัติเช่นนี้ติดต่อกันกว่าพันปี' e" R/ V3 J, _6 K! d/ |' H
- i2 S9 f5 j4 A
แต่จากเหตุการณ์ย้ายเมืองหลวงแห่งแคว้นมคธหลายครั้งในช่วง พ.ศ. 70 ที่เริ่มจากอำมาตย์และราษฎรพร้อมใจกันถอดกษัตริย์นาคทัสสก์แห่งราชวงศ์ของพระเจ้าพิมพิสารออกจากพระราชบัลลังก์ และยกสุสูนาคอำมาตย์ซึ่งมีเชื้อสายเจ้าลิจฉวีในกรุง
6 y( {1 g8 h- m1 ]$ R# @6 C
+ j! j) a8 O& e) T( j- j* L1 ^* gเวสาลีแห่งแคว้นวัชชีเก่า ให้เป็นกษัตริย์ตั้งราชวงศ์ใหม่แล้ว พระเจ้าสุสูนาคจึงได้ทำการย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธไปยังเมืองเวสาลีอันเป็นเมืองเดิมของตน และกษัตริย์พระองค์ต่อมาคือพระเจ้ากาลาโศกราช ผู้เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสุสูนาค
$ m( \! b/ g( I' V3 ~
" A9 a& n4 N& q$ A; g" U& [ได้ย้ายเมืองหลวงของแคว้นมคธอีก จากเมืองเวสาลีไปยังเมืองปาตลีบุตร ทำให้เมืองราชคฤห์ถูกลดความสำคัญลงและถูกทิ้งร้าง ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้วัดเวฬุวันขาดผู้อุปถัมภ์และถูกทิ้งร้างอย่างสิ้นเชิงในช่วงพันปีถัดมา
$ ?% _6 J$ l) H* Z8 H: j; d4 `
  h, U; n6 L( I0 k/ fโดยปรากฏหลักฐานบันทึกของหลวงจีนฟาเหียน (Fa-hsien) ที่ได้เข้ามาสืบศาสนาในพุทธภูมิในช่วงปี พ.ศ. 942 - 947 ในช่วงรัชสมัยของพระเจ้าจันทรคุปต์ที่ ๒ (พระเจ้าวิกรมาทิตย์) แห่งราชวงศ์คุปตะ ซึ่งท่านได้บันทึกไว้ว่า เมืองราชคฤห์อยู่
& z# l# q/ W. M$ x
& r0 R$ t* \/ S7 i. s& F: r1 Rในสภาพปรักหักพัง แต่ยังทันได้เห็นมูลคันธกุฎีวัดเวฬุวันปรากฏอยู่ และยังคงมีพระภิกษุหลายรูปช่วยกันดูแลรักษาปัดกวาดอยู่เป็นประจำ แต่ไม่ปรากฏว่ามีการบันทึกถึงสถานที่เกิดเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตแต่ประการใด
. p4 M% w5 S3 \  t* N  k3 w. p: A+ I! _# h1 g' {/ Z" ~" j
แต่หลังจากนั้นประมาณ 200 ปี วัดเวฬุวันก็ถูกทิ้งร้างไป ตามบันทึกของพระถังซำจั๋ง (Chinese traveler Hiuen-Tsang) ซึ่งได้จาริกมาเมืองราชคฤห์ราวปี พ.ศ. 1300 ซึ่งท่านบันทึกไว้แต่เพียงว่า ท่านได้เห็นแต่เพียงซากมูลคันธกุฎีซึ่งมี: G* E0 o* a4 x9 w  U- ^! b  R
% b' }5 V7 y' J* `0 Q
กำแพงและอิฐล้อมรอบอยู่เท่านั้น (ในสมัยนั้นเมืองราชคฤห์โรยราถึงที่สุดแล้ว พระถังซำจั๋งได้แต่เพียงจดตำแหน่งที่ตั้งทิศทางระยะทางของสถูปและโบราณสถานเก่าแก่อื่น ๆ ในเมืองราชคฤห์ไว้มาก ทำให้เป็นประโยชน์แก่นักประวัติศาสตร์และนัก
( j' z: q% o" ?. C5 m4 z
1 I5 b: f5 ]- g3 ?8 h5 |- F9 cโบราณคดีในการค้นหาโบราณสถานต่าง ๆ ในเมืองราชคฤห์ในปัจจุบัน)
) A/ P* v# N8 ^
/ m1 d2 Z. z2 c/ G! b/ l  Y( t; xจุดแสวงบุญและสภาพของวัดเวฬุวันในปัจจุบัน
' W! f# {- Y0 x* s2 pปัจจุบันหลังถูกทอดทิ้งเป็นเวลากว่าพันปี และได้รับการบูรณะโดยกองโบราณคดีอินเดียในช่วงที่อินเดียยังเป็นอาณานิคมของอังกฤษ วัดเวฬุวัน ยังคงมีเนินดินโบราณสถานที่ยังไม่ได้ขุดค้นอีกมาก สถานที่สำคัญ ๆ ที่พุทธศาสนิกชนในปัจจุบันนิยม
% `& P/ a/ d: g. }3 D
2 c5 V& _& R$ y& L* hไปนมัสการคือ "พระมูลคันธกุฎี" ที่ปัจจุบันยังไม่ได้ทำการขุดค้น เนื่องจากมีกุโบร์ของชาวมุสลิมสร้างทับไว้ข้างบนเนินดิน, "สระกลันทกนิวาป" ซึ่งปัจจุบันรัฐบาลอินเดียได้ทำการบูรณะใหม่อย่างสวยงาม, และ "ลานจาตุรงคสันนิบาต" อันเป็นลานเล็ก & _: Q3 G7 S4 t8 \& p
6 k  v2 C5 B+ ]( h/ C# m0 I: k
ๆ มีซุ้มประดิษฐานพระพุทธรูปยืนปางประทานพรอยู่กลางซุ้ม ลานนี้เป็นจุดสำคัญที่ชาวพุทธนิยมมาทำการเวียนเทียนสักการะ (ลานนี้เป็นลานที่กองโบราณคดีอินเดียสันนิษฐานว่าพระพุทธองค์ทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในจุดนี้)
& S8 O! N5 ?. Z2 s$ |: y
9 |) B6 P) E# t5 X! Y& E; Q3 nจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันมาฆบูชา (ลานจาตุรงคสันนิบาต)
: P3 v. r" Y! ]) U, a2 eถึงแม้ว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตจะเป็นเหตุการณ์สำคัญยิ่งที่เกิดในบริเวณวัดเวฬุวันมหาวิหาร แต่ทว่าไม่ปรากฏรายละเอียดในบันทึกของสมณทูตชาวจีนและในพระไตรปิฎกแต่อย่างใดว่าเหตุการณ์ใหญ่นี้เกิดขึ้น ณ จุดใดของวัดเวฬุวัน รวมทั้ง
. Y* D1 |& v6 W' Q/ _
+ J/ `  |  T! q+ G+ }4 v6 dจากการขุดค้นทางโบราณคดีก็ไม่ปรากฏหลักฐานว่ามีการทำเครื่องหมาย (เสาหิน) หรือสถูประบุสถานที่ประชุมจาตุรงคสันนิบาตไว้แต่อย่างใด (ตามปกติแล้วบริเวณที่เกิดเหตุการณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนา มักจะพบสถูปโบราณหรือเสาหินพระ
1 v* u( V" Z/ J3 d" k  g% ]8 L7 v; l/ P9 y9 v- N" w
เจ้าอโศกมหาราชสร้างหรือปักไว้เพื่อเป็นเครื่องหมายสำคัญสำหรับผู้แสวงบุญ) ทำให้ในปัจจุบันไม่สามารถทราบโดยแน่ชัดว่าเหตุการณ์จาตุรงคสันนิบาตเกิดขึ้นในจุดใดของวัด  l# u8 U+ @9 k' g
# g$ z' Q+ y9 ]: s6 l
ในปัจจุบันกองโบราณคดีอินเดียได้แต่เพียงสันนิษฐานว่า "เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดในบริเวณลานด้านทิศตะวันตกของสระกลันทกนิวาป" (โดยสันนิษฐานเอาจากเอกสารหลักฐานว่าเหตุการณ์ดังกล่าวมีพระสงฆ์ประชุมกันมากถึงสองพันกว่ารูป และ$ n! k& D! |8 d; a, s& u$ N  v
# u& t5 h5 P7 V' ]/ W
เกิดในช่วงที่พระพุทธองค์พึ่งได้ทรงรับถวายอารามแห่งนี้ การประชุมครั้งนั้นคงยังต้องนั่งประชุมกันตามลานในป่าไผ่ เนื่องจากเสนาสนะหรือโรงธรรมสภาขนาดใหญ่ยังคงไม่ได้สร้างขึ้น และโดยเฉพาะอย่างยิ่งในปัจจุบันลานด้านทิศตะวันตกของสระ
2 x5 u2 y% e( q; A5 Z0 G3 G% r: {3 b! M) |
กลันทกนิวาป เป็นลานกว้างลานเดียวในบริเวณวัดที่ไม่มีโบราณสถานอื่นตั้งอยู่) โดยได้นำพระพุทธรูปยืนปางประทานพรไปประดิษฐานไว้บริเวณซุ้มเล็ก ๆ กลางลาน และเรียกว่า "ลานจาตุรงคสันนิบาต" ซึ่งในปัจจุบันก็ยังไม่มีข้อสรุปแน่ชัดว่าลาน" Z; G$ y, c; V& a5 i* E/ d: m
2 E. c, J  f9 u1 ~* _+ A
จาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริงอยู่ในจุดใด และยังคงมีชาวพุทธบางกลุ่มสร้างซุ้มพระพุทธรูปไว้ในบริเวณอื่นของวัดโดยเชื่อว่าจุดที่ตนสร้างนั้นเป็นลานจาตุรงคสันนิบาตที่แท้จริง แต่พุทธศาสนิกชนชาวไทยส่วนใหญ่ก็เชื่อตามข้อสันนิษฐานของกอง
( g3 \( s, u$ @- i2 [7 [5 J9 q" t
6 b/ @: f5 ~0 ^2 m7 S! i7 qโบราณคดีอินเดียดังกล่าว โดยนิยมนับถือกันว่าซุ้มพระพุทธรูปกลางลานนี้เป็นจุดสักการะของชาวไทยผู้มาแสวงบุญจุดสำคัญ 1 ใน 2 แห่งของเมืองราชคฤห์ (อีกจุดหนึ่งคือพระมูลคันธกุฎีบนยอดเขาคิชกูฏ)% U( M) }0 q- X: u
/ s4 W5 K& E3 I* B  i3 a; Z
กิจกรรมต่างๆ ที่ควรปฏิบัติในวันมาฆบูชา
9 Y5 u; K* u5 H1 _. v: p* i
/ i2 L# y2 E5 H& h1 H การปฎิบัติตนสำหรับพุทธศาสนาในวันนี้ก็คือ การทำบุญ ตักบาตรในตอนเช้า หรือไม่ก็จัดหาอาหารคาวหวานไปทำบุญฟังเทศน์ที่วัด ตอนบ่ายฟังพระแสดงพระธรรมเทศนา ในตอนกลางคืน จะพากันนำดอกไม้ ธูปเทียน ไปที่วัดเพื่อชุมนุมกันทำพิธี
1 Z9 G! L0 ~  A( c5 G
( \' n# R2 Y. S* }/ ^7 mเวียนเทียน รอบพระอุโบสถ พร้อมกับพระภิกษุสงฆ์โดยเจ้าอาวาสจะนำว่า นะโม ๓ จบ จากนั้นกล่าวคำ ถวาย ดอกไม้ธูปเทียน ทุกคนว่าตาม จบแล้วเดิน เวียนขวา ตลอดเวลาให้ระลึกถึง พระพุทธคุณ พระธรรมคุณ พระสังฆคุณ จนครบ ๓ รอบ 5 k4 D: b" o. e' W* h4 Q/ S& \

; ^( L/ {4 y7 hแล้วนำดอกไม้ ธูปเทียนไปปักบูชาตามที่ทางวัด เตรียมไว้ เป็นอันเสร็จพิธี% `1 A  o# s; ~/ r; {

7 f' l7 y/ Z3 j9 P$ L, kขอบคุณข้อมูลจาก : dhammathai.org,วิกิพีเดีย
4 z4 J0 @" R; b" e9 c) A1 X/ v
/ t7 V/ V! P- f- h# K+ A$ K/ V6 L) E

5 U% l' T4 ]0 A; v* }4 I1 o5 ]5 Jการถือปฏิบัติวันมาฆบูชาในประเทศไทย& J, x8 {+ X$ h
พิธีวันมาฆบูชานี้ เดิมทีเดียวในประเทศไทยไม่เคยทำมาก่อน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงอธิบายไว้ว่าเกิดขึ้นในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยทรงถือตามแบบของโบราณบัณฑิตที่, Z: q" y% X* o6 V
( B2 P& P# C* p+ z
ได้นิยมกันว่า วันมาฆะบูรณมี พระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะเต็มบริบูรณ์เป็นวันที่พระอรหันต์สาวกของ พระพุทธเจ้า ๑,๒๕๐ รูป ได้ประชุมกันพร้อมด้วยองค์ ๔ ประการ เรียกว่า, ?8 H0 \6 ]7 R2 B
' }) _% X. H5 A/ A. l0 {( F
จาตุรงคสันนิบาตพระพุทธเจ้าได้ตรัสเทศนาโอวาทปาติโมกข์ ในที่ประชุมสงฆ์เป็นการ ประชุมใหญ่ และเป็นการอัศจรรย์ในพระพุทธศาสนา นักปราชญ์ จึงถือเอาเหตุนั้นประกอบ การสักการบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวก ๑,๒๕๐ รูปนั้น ให้
% ~6 N# H% N* i7 b# `. J) Z) O! R$ t3 B4 r( b
เป็นที่ตั้งแห่งความ เลื่อมใสการประกอบพิธีมาฆะบูชา ได้เริ่มในพระบรมมหาราชวังก่อน8 a' u# B" z% a) _8 J

7 q  n; H" b3 E) d# l0 P- {ในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีพิธีการพระราชกุศลในเวลาเช้า พระสงฆ์ วัดบวรนิเวศวิหารและ วัดราชประดิษฐ์ ๓๐ รูป ฉันในพระอุโบสถ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เวลาค่ำ เสด็จออกทรงจุด ธูปเทียนเครื่อง มนัสการแล้ว พระสงฆ์สวดทำวัตรเย็นเสร็จแล้ว สวด
' {9 ~0 F* t9 _& E, L2 I4 N: n5 v+ |8 a: T% A+ Y5 m3 \+ N
มนต์ต่อไปมี สวดคาถาโอวาทปาติโมกข์ด้วยสวดมนต์ จบทรงจุดเทียนรายตามราวรอบพระอุโบสถ ๑,๒๕๐ เล่ม มีการประโคมอีกครั้งหนึ่งแล้วจึงมีการเทศนา โอวาทปาติโมกข์
) F! v" E; l8 O๑ กัณฑ์เป็นทั้งเทศนาภาษาบาลีและ ภาษาไทย เครื่องกัณฑ์ มีจีวรเนื้อดี ๑ ผืน เงิน ๓ ตำลึง และขนมต่าง ๆ เทศนาจบพระสงฆ์ ซึ่งสวดมนต์ ๓๐ รูป สวดรับการประกอบพระราชกุศลเกี่ยวกับ วันมาฆบูชาในสมัยรัชกาลที่ ๔ นั้น พระบาทสมเด็จพระ. }& y, F0 M4 h" i: i

7 m" N* O% [, [7 q; e0 N' hจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จะเสด็จออกประกอบพิธีด้วยพระองค์เองทุกปีมิได้ขาด สมัยต่อมามีการเว้นบ้าง เช่น รัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จออกเองบ้าง มิได้ เสด็จออกเองบ้างเพราะมักเป็นเวลาที่ประสบกับเวลาเสด็จ
/ M9 k6 @8 ]( S" r( y3 S
8 h  b1 U) \7 v2 C+ Oประพาส หัวเมืองบ่อย ๆ หากถูกคราวเสด็จไปประพาสบางปะอินหรือพระพุทธบาท พระพุทธฉาย พระปฐมเจดีย์ พระแท่นดงรัง ก็จะทรงประกอบพิธีมาฆบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ขึ้นอีก ส่วนหนึ่งต่างหากจากในพระบรมมหาราชวังเดิมทีมีการประกอบพิธี
" d; d9 `% N: D4 \, x! V- I- S7 U! d3 v6 ?
ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาก็ขยายออกไป ให้พุทธบริษัทได้ ปฏิบัติตามอย่างเป็นระบบสืบมาจนปัจจุบัน มีการบูชา ด้วยการเวียนเทียน และบำเพ็ญกุศลต่าง ๆ ส่วนกำหนดวันประกอบพิธีมาฆบูชานั้น ปกติตรงกับวันเพ็ญ เดือน ๓ หากปีใด เป็น6 z5 i* c) P3 D. ~
4 i; f- L- w1 I; s( B. ]
อธิกมาส คือ มีเดือน ๘ สองหนจะเลื่อนไปตรงกับวันเพ็ญเดือน ๔4 |  Y6 P0 _3 u6 @. Z& L! M

; Y- J' N  X0 n' c) E2 Z  e- v6 w+ L0 g( {: V! q/ c* `4 ]# B
# [* p- C: ?0 G! u) N) I1 k. G
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติ+ X3 z- ?+ N4 L6 z& p/ {
หลักธรรมที่ควรนำไปปฏิบัติได้แก่ โอวาทปาติโมกข์ หมายถึง หลักคำสอนคำสำคัญของพระพุทธศาสนาอันเป็นไปเพื่อป้องกัน และแก้ปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตเป็นไปเพื่อความหลุดพ้น หรือคำสอน อันเป็นหัวใจพระพุทธศาสนา หลักธรรมประกอบด้วย 2 O! F. W5 M6 t: L* P2 ~- Q

6 @* b: G+ ^6 I% a7 U, ^* Qหลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ วิธีการ ๖ ดังนี้
: W- @3 X; ?* f  H- ]) r3 J$ X
  V% x( f5 j, |: C+ hหลักการ ๓  z/ ^1 Y, q" m* c
๑. การไม่ทำบาปทั้งปวง ได้แก่การงดเว้น การลด ละเลิก ทำบาปทั้งปวง ซึ่งได้แก่ อกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งความชั่ว มีสิบประการ อันเป็น3 u( o- G' C; W% f, G8 F
ความชั่วทางกาย ทางวาจา และทางใจ ความชั่วทางกาย ได้แก่ การฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์ การประพฤติ ผิดในกาม
6 z" \/ K1 w  U, e, I1 o/ D! kความชั่วทางวาจา ได้แก่ การพูดเท็จ การพูดส่อเสียด การพูดเพ้อเจ้อ
/ R6 r* U3 y( B9 H% oความชั่วทางใจ ได้แก่ การอยากได้สมบัติของผู้อื่น การผูกพยาบาท และความเห็นผิดจากทำนองคลองธรรม$ T5 j, I% @# i

' O( f+ N- s# j๒. การทำกุศลให้ถึงพร้อม ได้แก่ การทำความดีทุกอย่างซึ่งได้แก่ กุศลกรรมบถ ๑๐ เป็นแบบของการทำฝ่ายดีมี ๑๐ อย่าง อันเป็นความดีทางกาย ทางวาจาและทางใจ
9 i* i0 x) d+ {* I- _: Z& K: u" J( {) R3 E" p3 O
ความดีทางกาย ได้แก่ การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทำร้ายเบียดเบียนผู้อื่นมีแต่ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน การไม่ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ มาเป็นของตน มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ และการไม่ประพฤติผิดในกาม1 ?( q0 M* b6 q7 e2 n8 M3 x
การทำความดีทางวาจา ได้แก่ การไม่พูดเท็จ ไม่พูดส่อเสียด ไม่พูดคำหยาบ และไม่พูดเพ้อเจ้อพูดแต่คำจริง พูดคำอ่อนหวานพูดคำให้เกิดความสามัคคีและพูดถูกกาลเทศะ
" H7 p- Y  S2 x& i6 }3 tการทำความดีทางใจ ได้แก่ การไม่โลภอยากได้ของของผู้อื่นมีแต่คิดเสียสละ การไม่ผูกอาฆาตพยาบาทมีแต่คิดเมตตาและ ปราถนาดีและมีความเห็นความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ตามทำนองคลองธรรม เช่น เห็นว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว
1 _0 x7 H8 _. r" f6 @0 _+ D$ I/ p, e* D2 R
๓. การทำจิตให้ผ่องใส ได้แก่ การทำจิตของตนให้ผ่องใส ปราศจากนวรณ์ซึ่งเป็นเครื่องขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ ได้แก่
0 w7 z; A" @5 Y" T3 Q
" J7 V2 C1 k8 i3 q. n9 q% g3 O๑. ความพอใจในกาม (กามฉันทะ)
+ {  o( P/ a7 s' ?๒. ความอาฆาตพยาบาท (พยาบาท)+ I' D# _% f* [! h
๓. ความหดหู่ท้อแท้ ง่วงเหงาหาวนอน (ถีนะมิทธะ)
$ o. S* s& @$ y6 J9 c5 E0 r๔. ความฟุ้งซ่าน รำคาญ (อุทธัจจะกุกกุจจะ) และ
) V& j, ~4 E: I$ Y8 u/ o; T๕. ความลังเลสงสัย (วิกิจฉา) เช่น สงสัยในการทำความดีความชั่ว ว่ามีผลจริงหรือไม่ วิธีการทำจิตให้ปฏิบัติสมถะผ่องใส ที่แท้จริงเกิดขึ้นจากการละบาปทั้งปวง ด้วยการถือศืลและบำเพ็ญกุศล ให้ถึงพร้อมด้วยการ และวิปัสสนา จนได้บรรลุอรหัตผล
. @+ i) Z, ^6 m. b
4 Y% y- ]; X  L4 i6 P# ?0 jอันเป็นความผ่องใสที่แท้จริง. i5 u; e- `- `# A& l+ s
8 y/ ?0 A4 {- l" q' h% h
อุดมการณ์ ๔
3 A2 z1 A# u  x& C, X; L! `- i๑. ความอดทน ได้แก่ ความอดกลั้น ไม่ทำบาปทั้งทางกาย วาจา ใจ2 d$ Y" ~" j$ I$ n' _
๒. ความไม่เบียดเบียน ได้แก่ การงดเว้นจากการทำร้าย รบกวน หรือ เบียดเบียนผู้อื่น
$ e: `1 Q8 h! g# b0 u. W๓. ความสงบ ได้แก่ ปฏิบัติตนให้สงบทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ
3 J" Q' }/ T+ h* P1 l, d๔. นิพพาน ได้แก่ การดับทุกข์ ซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นได้จาการดำเนินชีวิตตามมรรคมีองค์ ๘
; w  X+ K, [: G2 h% u  _. c) k9 I" C# R' p  n. ^9 i
วิธีการ ๖1 Z' p9 [* C' v7 M. @
๑. ไม่ว่าร้าย ได้แก่ ไม่กล่าวให้ร้ายหรือ กล่าวโจมตีใคร7 p1 o9 G& H. W, |
๒. ไม่ทำร้าย ได้แก่ ไม่เบียดเบียนผู้อื่น, H  \5 Y8 ]4 j7 V
๓. สำรวมในปาติโมกข์ ได้แก่ ความเคารพระเบียบวินัย กฎกติกา กฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม! W! }, I5 i# P' w
๔. รู้จักประมาณ ได้แก่ รู้จักความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใช้สอยสิ่งต่าง ๆ
6 ^6 u1 Z% e: S. a1 F๕. อยู่ในสถานที่ที่สงัด ได้แก่ อยู่ในสถานที่สงบมีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม
6 \; E- g3 g+ p! C5 g๖. ฝึกหัดจิตใจให้สงบ ได้แก่ฝึกหัดชำระจิตให้สงบมีสุขภาพคุณภาพและประสิทธิ
# o. V6 h3 J: h% b6 P( Vภาพที่ดี) s. M, K$ n/ D, h  Q
# @9 {2 ~& a; y7 c, ]
ขอบคุณข้อมูลจาก : dhammajak.net/budday/maka.php
8 u& L" _( w# D7 b
+ m! P9 m2 o( L/ V$ t" q' t0 gที่มา : http://campus.sanook.com/910849/วันมาฆบูชา/